Unha vacina marca USC
Dende o inicio da crise pola COVID-19, o Ministerio de Ciencia e Innovación impulsou doce desenvolvementos vacinales con 7,8 millóns de euros. Sete destes proxectos traballan no desenvolvemento dun prototipo; cinco xa dispoñen dun prototipo e xa iniciaron ensaios en animais; mentres que catro esperan comezar ensaios en humanos en decembro. A USC lidera dous deses proxectos a través do seu Centro Singular de Investigación en Química Biolóxica e Materiais Moleculares (CiQUS) e baixo a coordinación dos investigadores José Martínez Costas e Javier Montengro. Alén da USC, tamén recibiron financiamento o CSIC, así como a Universidade Ramón Llul e a de Zaragoza.
Resultados a baixo coste
O grupo que dirixe Martínez Costas acaba de entrar nunha nova fase da súa investigación para o desenvolvemento dunha vacina contra a COVID-19. A Comisión Europea concedeulle financiamento específico para a realización de probas preclínicas moi completas en animais de experimentación que permitirán, se os resultados son satisfactorios, “chegar ata a fase clínica de ensaios en humanos”, sostén Martínez Costas. Esta investigación está a levarse a cabo en colaboración co grupo de Javier Ortego no Centro de Investigación en Sanidade Animal do Instituto Nacional de Investigación e Tecnoloxía Agraria e Alimentaria (CISA-INIA).
O camiño na procura dunha vacina contra a COVID-19, iniciado a comezos de abril ao amparo do Instituto de Saúde Carlos III, ampliouse grazas ao financiamento da Comisión Europea. “Un importante impulso ao noso traballo, sen dúbida, ao que se suma tamén o financiamento privado que obtivemos do Banco Santander e a asociación CRUE Universidades españolas, en colaboración tamén co grupo de Luis Enjuanes e Isabel Sola do Centro Nacional de Biotecnoloxía (CNB-CSIC)", continúa o profesor da USC.
O equipo galego traballa dende abril no desenvolvemento dunha vacina fronte á COVID-19 en base a unha nova metodoloxía, desenvolta no propio centro e patentada pola USC, que permite resultados en marxes de tempo reducidos e a baixo custo. Esta liña de traballo, como explica o Profesor Martínez Costas, permite producir vacinas contra calquera patóxeno. “Facemos que células de calquera orixe fabriquen microesferas e introduzan dentro delas os antíxenos víricos”. Estas partículas “purifícanse moi facilmente e teñen capacidade intrínseca para estimular ao sistema inmune, o que as converte en ideais como vacinas para o coronavirus, doenza que afecta principalmente a persoas de idade avanzada cuxo sistema inmune adoita estar debilitado”, argumenta o investigador. Durante estes meses, “fixemos varias versións das microesferas. Agora imos caracterizalas utilizando soros de pacientes que nos foron cedidos dende o HULA”, engade.
Vectores peptídicos
Asemade, a USC recibiu 126.000 euros por parte do Instituto de Salud Carlos III no marco do seu traballo sobre a preparación e uso de vectores peptídicos para a entrega celular de ARN mensaxeiro, o cal pode aplicarse para o desenvolvemento de vacinas contra a COVID-19. O grupo de investigación de Javier Montenegro está a desenvolver unha plataforma para cribar posibles vectores non virais que podan ser utilizados como transportes de ARNs que codifican proteínas do virus.
As vacinas baseadas en ARN mensaxeiro atópanse na base dalgúns dos ensaios clínicos que se están a levar a cabo na carreira por atopar unha vacina contra a COVID-19. Porén, un dos maiores retos neste eido é a extrema sensibilidade e o difícil transporte do material xenético (ARN) que provoque a resposta inmune, entorpecendo o seu potencial. Para paliar esta limitación, o grupo de investigación de Javier Montenegro traballa no desenvolvemento dunha plataforma sintética para o cribado rápido de vehículos para o ARN baseados en péptidos.
A execución desta metodoloxía permitiu a identificación dun candidato cunha notable mellora na eficiencia da entrega en comparación cos reactivos comerciais típicos. Este candidato tamén se demostrou recentemente moi activo para a entrega in vivo de ARNm en ratos, o que suxire que pode ser un excelente vector non viral para a súa a aplicación na formulación de vacinas de ARNm.
"Os vectores non virais terán un gran impacto nas terapias baseadas en ácido nucleico, xa que son facilmente escalables e presentan certas vantaxes sobre o tamaño da carga e as reaccións adversas", explica Javier Montenegro. "As vacinas de ARNm teñen un gran potencial debido á súa flexibilidade, seguridade e desenvolvemento rápido, o que as fai ideais para situacións que requiren una respuesta rápida, como é o caso de enfermidades infecciosas emerxentes", continúa. Mellorar a entrega de ARNm a través dun portador axeitado podería aumentar a eficiencia das vacinas e reducir a dose requirida.