Un estudo epidemiolóxico compara a mortalidade atribuída ao tabaquismo entre as diferentes Comunidades Autónomas
A carga de mortalidade atribuída (MA) ao consumo de tabaco oscilou dende o 10,8% en A Rioxa ata o 15,3% en Canarias. Esta é unha das conclusións da tese de doutoramento desenvolvida pola investigadora Julia Rey Brandariz, o primeiro estudo que estima a MA ao consumo de tabaco dun mesmo ano en todas as comunidades autónomas de España empregado as mesmas fontes de información e unha metodoloxía común. A análise de Rey Brandariz refírese ao ano 2017, no que se rexistraron 53.825 mortes de persoas maiores de 35 anos atribuídas ao consumo desta substancia, o que representa o 12,9% da mortalidade total dese ano. Un terzo dos falecementos foron provocados por cancro de pulmón, seguido de enfermidades cardiovasculares e enfermidade pulmonar obstrutiva crónica.
Entre os homes, a porcentaxe de mortes atribuídas ao consumo de tabaco sobre a mortalidade observada total oscila entre o 24,6% en Estremadura e o 18,4% da Rioxa; mentres que no caso das mulleres vai dende o 6,6% en Canarias ao 2,3% en Castela-A Mancha. A MA ao consumo de tabaco é maior nos homes de todas as comunidades, sendo Andalucía a comunidade autónoma na que o tabaco causa un maior impacto na mortalidade por enfermidade cardiovascular. “A pesar de que se observou nos últimos anos un importante descenso na mortalidade por enfermidade cardiovascular asociada ao tabaquismo, o consumo de tabaco segue sendo un factor de risco moi relevante neste tipo de patoloxías”, matiza a investigadora nun dos artigos que integran a tese de doutoramento.
Segundo o estudo de Rey Brandariz, en Galicia rexistráronse máis de 3.000 mortes relacionadas co tabaco durante ese ano, cunha distribución das causas similar á observada no resto de España. Como explica a investigadora, a obtención deste tipo de estimacións, que aplican metodoloxía epidemiolóxica complexa, “é de grande utilidade para a formulación de políticas sanitarias dirixidas á prevención e promoción da saúde pública”. A tese foi dirixida polos profesores Mónica Pérez Ríos e Alberto Ruano Raviña.
Caso portugués
Durante a súa estadía predoutoral na Universidade Nova de Lisboa, a investigadora profundou no caso portugués, datos que agora tamén aparecen incorporados na súa tese de doutoramento. Así, no ano 2019 o consumo de tabaco xerou nese país 13.847 mortes, o que representa o 12,3% do total da poboación portuguesa de 35 ou máis anos. O traballo calculou o impacto do consumo de tabaco en Portugal en diferentes rexións e por sexo. Do total da mortalidade atribuída, o 71% aconteceu en varóns.
Radon
Adicionalmente, a tese inclúe a estimación da mortalidade causada en España pola exposición a radon residencial por Comunidades Autónomas, destacando que, aínda que a nivel estatal a exposición a radon residencial inflúe no 4% da mortalidade por cancro de pulmón, esta porcentaxe sobe ao 7% nas Comunidades Autónomas máis afectadas (Galicia e Estremadura). Os cálculos de Rey Brandariz serviron de base para a elaboración do Plan Nacional de Radon, recentemente aprobado polo Consello de Ministros.
Metodoloxía innovadora
A tese serviu tamén de marco para o desenvolvemento da ferramenta Streams-P (Strengthening the reporting of attributable mortality studies), coa finalidade de propoñer estándares de calidade metodolóxica para todos os estudos que pretendan estimar mortalidade atribuída a un determinado factor de risco. Ademais, os traballos que compoñen esta tese foron premiados en diversos congresos e por diferentes sociedades científicas, destacando o Premio Robalo Cordeiro da Sociedade Portuguesa de Pneumoloxía á mellor comunicación e o premio Sociedade Española de Epidemioloxía-Asociaçao Portuguesa de Epidemiología a unha comunicación conxunta España-Portugal da SEE. Ademais da estadía en Lisboa, Rey Brandariz desenvolveu parte da súa tese na Universidade de Brown (EEUU) e na International Agency for Research on Cancer (Lyon, Francia).
