Unha tese da USC propón un indicador para aproximar a habitabilidade sustentable en contornas urbanas

A investigadora da área de Economía Cuantitativa da USC Beatriz Valcárcel Aguiar propón un indicador para aproximar a habitabilidade sustentable en contornas urbanas, tal e como se recolle na tese de doutoramento ‘Estimación da habitabilidade urbana sustentable a través dun enfoque multicriterio. Unha aplicación a cidades españolas’, que vén de presentar na Facultade de Ciencias Económicas e Empresariais da USC.

O principal obxectivo desta investigación de doutoramento, dirixida polos profesores Pilar Murias Fernández e José Carlos de Miguel Domínguez, é a formulación dunha proposta que permita aproximar o nivel de habitabilidade das cidades, entendida como a súa achega á cobertura das necesidades dos individuos que as habitan, ao mesmo tempo que se esixen unhas condicións ambientais mínimas que non comprometan o que ditas necesidades poidan ser satisfeitas en igual medida no futuro. A proposta recollida por Valcárcel Aguiar na súa tese de doutoramento baséase na metodoloxía dos Indicadores Sociais e no procedemento de construción de indicadores sintéticos recomendado pola OCDE, e persegue realizar dúas achegas fundamentais á literatura.

Daquela, esta investigación pretende propor un marco de avaliación que teña en consideración as características específicas das áreas urbanas, consecuencia dos efectos positivos e negativos da aglomeración sobre a vida dos individuos que as habitan. Para iso contempláronse dúas categorías de dimensións: as relativas ao ambiente construído e as relativas ao ambiente natural; incluíndose dentro destas, á súa vez, cinco dimensións constituídas polo ambiente económico, o ambiente social e o ambiente físico, por unha banda, e o impacto sobre o medio ambiente e o consumo de recursos, por outro.

A proposta pretende, por outra banda, evitar a compensación entre os indicadores pertencentes ao ambiente natural e os do ambiente construído, a fin de evitar así situacións nas que a calidade de vida urbana se incremente á conta da degradación ambiental e dun consumo desmedido de recursos naturais. Para iso empregouse, como técnica de agregación dos indicadores parciais unha variante da metodoloxía proposta por Brancas et ao. (2010), baseada na programación por metas, que permite evitar a compensación entre os indicadores parciais do ambiente natural cando o seu valor traspasa un determinado limiar así como entre os devanditos indicadores e os relativos ás dimensións do ambiente construído.

O índice sintético de habitabilidade urbana sustentable foi aplicado a 59 cidades españolas, entre as que se atopan non só as máis poboadas do país, senón aquelas que, a pesar de concentrar un menor volume de poboación, son capitais de provincia ou de comunidade autónoma. Os resultados mostran que 44 das 59 cidades analizadas son sustentables, ao cumprir os criterios mínimos esixidos nos indicadores de calidade do aire, xeración de residuos e consumo de enerxía eléctrica. As cidades que presentan un maior grao de habitabilidade urbana sustentable concéntranse principalmente na metade norte peninsular. Pamplona é a cidade que acada o valor máis alto do índice sintético, seguida de preto por Donostia. Así mesmo, cabe destacar que unha alta porcentaxe das cidades que mostran un bo comportamento en termos de habitabilidade desempeñan funcións de tipo rexional ou local, o que pon de manifesto que cidades de rango inferior no sistema urbano español teñen a capacidade para prover aos seus habitantes dunhas boas condicións de vida.

Recomendacións para planificar ámbitos urbanos

A tese de doutoramento presentada por Beatriz Valcárcel Aguiar permite extraer recomendacións fundamentais para os xestores e planificadores con capacidade de decisión no ámbito urbano. Nun contexto no que o futuro da sociedade está indefectiblemente ligado ao futuro das cidades, é moi importante dispor de ferramentas que permitan analizar con precisión as condicións de vida que as cidades ofrecen aos seus habitantes, xa que só partindo dun coñecemento preciso da situación actual das devanditas condicións é posible establecer obxectivos que supoñan unha mellora efectiva das mesmas e sexan alcanzables.

Outra das vantaxes que achega a proposta metodolóxica plasmada nesta investiación é a de establecer aquelas cidades que son referencia nas distintas dimensións da habitabilidade, as cales poden servir de exemplo a outras cidades que presenten unhas características similares, ao proporcionarlles información acerca dos indicadores nos que deberían centrar os seus esforzos para obter mellores resultados en canto á súa habitabilidade urbana sustentable. Asemade, tamén se evidencia que unha avaliación a curto prazo da habitabilidade non é aceptable, e que o único camiño a seguir neste sentido pasa por respectar uns criterios básicos de sustentabilidade. Por tanto, as decisións tomadas polos xestores deben garantir a mellora das condicións non só no momento actual senón tamén nos próximos anos.

Tribunal de tese e cualificación

O tribunal encargado de cualificar esta tese estivo presidido polo profesor da USC e conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia, Román Rodríguez. A profesora da Universidade de Málaga Trinidad Gómez Núñez e David Rodríguez González, profesor da Universidade da Coruña, completaron a nómina de membros do xurado, que outorgou a máxima cualificación de sobresaínte cum laude á investigación de doutoramento presentada por Beatriz Valcárcel Aguiar.