Un estudo para garantir produción e consumo sustentable, premio Universidad Loyola de investigación en desenvolvemento
A investigación titulada ‘Propostas para garantir modalidades de consumo e produción sustentables (ODS 12)’ de Mónica García Goldar profunda na insuficiente achega do Dereito de consumo europeo á hora de materializar este Obxectivo de Desenvolvemento Sustentable (ODS). O estudo que constata como o Dereito privado tamén “pode e debe xogar un rol esencial” neste eido, acaba de ser recoñecido pola Universidade de Loyola co seu galardón en materia de investigación e desenvolvemento.
O traballo de García Goldar, pertencente ao grupo De Conflictu Legum, parte do concepto ‘sobreconsumismo’, tal e como o define o filósofo Zygmunt Bauman, isto é, paso da sociedade de produtores á sociedade de consumidores, a respecto da cal xoga un papel moi relevante a obsolescencia dos produtos. “A gran cantidade de residuos que isto xera pon de manifesto a necesidade de cambiar esta tendencia”, apunta a investigadora. Neste senso, os organismos públicos levan anos traballando en conceptos como o de ‘economía circular’ —en oposición á economía lineal actual baseada na cadea deseñar, producir, usar e tirar—, así como na noción de ‘desenvolvemento sostible’.
Regular garantías legais
Baseándose na análise de textos legais e na doutrina máis autorizada sobre a materia, o obxectivo do traballo reside en demostrar que para conseguir unha verdadeira transición cara ao consumo sostible, non só bastan as medidas que poidan tomarse dende a perspectiva do Dereito público ou do Dereito administrativo —relativas ao ecodesign, por exemplo—, senón que o Dereito privado tamén resulta crucial. Nesta liña, son varias as cuestións que se poderían reformar como os deberes de información precontractual, entre outras. O traballo desta investigadora da USC céntrase na importancia de regular as garantías legais dende a perspectiva da sustentabilidade.
A Directiva 1999/44/CE, aínda vixente, establece que os vendedores responderán pola falta de conformidade dun produto —por exemplo, se deixa de funcionar adecuadamente— durante un prazo de dous anos, aínda que os Estados membros poden ampliar o devandito prazo. Hai uns anos, cando se comezou o proceso de revisión da Directiva, propúxose unificar este prazo en todos os Estados membros e limitalo a dous anos para ofrecer maior seguridade para comerciantes e consumidores e favorecer, así, o mercado dixital europeo. Con todo, esta medida acabou non sendo adoptada porque se apartaba considerablemente dos obxectivos de sustentabilidade. Como facer para loitar contra a obsolescencia programada se non se promove ningún incentivo aos produtores para que produzan bens que duren máis de dous anos, era a cuestión que xurdía naquela altura.
“Na actualidade, a versión final da Directiva (UE) 2019/771, que derroga a Directiva 1999/44/CE, mantivo unha perspectiva conservadora neste punto, ao establecer que a garantía siga sendo de dous anos, pero permitindo que os Estados membros amplíen devandito prazo”, explica García Goldar. “Esta posibilidade de apartarse da harmonización máxima é esencial, máxime agora que nos atopamos inmersos en pleno proceso de transposición desta Directiva”, continúa. Por este motivo, no traballo propóñense diferentes propostas para regular a garantía dende unha perspectiva máis sostible. Neste senso, o traballo apunta cara a ampliar os prazos de forma xeral —como xa se fai en Irlanda e Reino Unido—; estender os prazos en función do tipo de ben —como xa se fai en Finlandia, Países Baixos e Noruega—; volver establecer unha garantía nova no caso de bens que xa foron reparados ou substituídos; ou regular o traspaso da garantía nos bens de segunda man para incentivar que sigan en circulación, entre outras posibles solucións.
Análise crítica
“A perspectiva coa que se aborda este traballo é eminentemente crítica, pois examínase a pouca repercusión que tiveron os dous plans europeos para a economía circular —en 2015 e 2020— na mencionada Directiva (UE) 2019/771 —en especial, no novo criterio da durabilidade, que apenas ten consecuencias prácticas— así como na Directiva (UE) 2019/2161 —e que non se aproveitou para introducir novos deberes de información precontractual sobre durabilidade e reparabilidad dos produtos, tal e como vén reclamando o Parlamento Europeo en diversas resolucións—“, sinala a investigadora.
“A nota final do traballo é positiva”, explica García Goldar, xa que, dunha parte, prevese unha futura e próxima revisión da normativa mencionada a escala europea e, doutra, faise referencia á posibilidade de que o mercado acabe autorregulándose e dirixíndose cara á circularidade, tendo en conta que existe hoxe en día unha maior demanda de produtos sostibles.