Un proxecto de ApS da USC confronta as percepcións sobre xestión de residuos nos medios rural e urbano
Estudantes e persoal docente da materia de Psicoloxía Social da USC desenvolveron un proxecto de Aprendizaxe e Servizo para analizar as percepcións e actitudes existentes cara á xestión de residuos en zonas rurais e urbanas co fin de detectar se existen diferenzas relevantes cara ao deseño de estratexias de sensibilización.
A iniciativa, coordinada pola profesora investigadora do Grupo de Comportamento Social e Psicometría Aplicada do CRETUS, Cristina Gómez-Román, dende a Facultade de Psicoloxía da USC, aplica metodoloxías de innovación docente que procuran ofrecer ao estudantado a oportunidade de pór en práctica en situacións reais os coñecementos e habilidades adquiridas na aula e crear sinerxías e colaboracións con axentes sociais e entidades alleas á academia.
Así, baixo o título ‘Psicoloxía social aplicada. O medio rural como alternativa sustentable’, o proxecto, que conta con financiamento da Axencia Galega de Medio Rural (AGADER),propúxose identificar e comparar os procesos psicosociais (percepcións e actitudes) da poboación rural e urbana nesta cuestión, detectar aqueles elementos contextuais que puidesen incidir neles e tamén os procesos cognitivos que determinaban a súa percepción desta problemática.
Con ese fin, as 21 alumnas participantes, supervisadas por Gómez Román e polo profesor Mauro Lucio Rodríguez Casal, desenvolveron unha metodoloxía que combinaba entrevistas a axentes políticos e sociais implicados na xestión de recursos, a compilación e análise da información publicada en medios e redes sociais sobre esta temática e, a partir desta información previa, unha enquisa para avaliar a percepción e actitudes da cidadanía arredor destas cuestións.
Primeiros resultados
A partir das entrevistas realizadas a axentes implicados na xestión de residuos, identificados grazas á colaboración coa entidade Amigas da Terra, detectáronse cuestións chave na xeración de opinións sobre esta temática, como a notoria polarización de impresións respecto á urxencia de procurar solucións sostibles, o descoñecemento sobre a pegada ambiental e as consecuencias da acumulación de refugallos, ou a restrición das estratexias de sustentabilidade a procesos de reciclaxe, desconsiderando outras opcións como a reutilización de produtos ou as propostas de redución de desperdicios. O consumismo, a proliferación de mercancías ‘de usar e tirar’ e a procura de beneficios estritamente económicos por parte das empresas produtoras foron outros elementos identificados como centrais na súa abordaxe.;
O estudo da información achegada a través de medios de comunicación e redes sociais revelou un marcado desinterese por esta cuestión, con aproximacións superficiais que, segundo as implicadas no proxecto, non afondan en solucións e accións concretas para atallar o problema. Así, o equipo responsable da iniciativa, identificou na escasa accesibilidade á información un factor limitador para que a poboación adquira coñecementos sobre a correcta xestión dos residuos.
Na enquisa á cidadanía, na que participaron 394 persoas, observáronse importantes contrastes en canto á concienciación sobre a problemática dos residuos, os patróns de consumo e a xestión do lixo. A análise das respostas determina que, se ben as persoas residentes en zonas rurais parecen amosar menor conciencia sobre a magnitude desta problemática, --o que se atribúe, en parte, a un acceso máis limitado á información e ás campañas de sensibilización--, contan cun modelo máis eficiente de autoabastecemento e fan un mellor aproveitamento dos recursos dispoñibles. O estudo sostén que as economías familiares no medio rural tenden a ser máis sustentables, cunha menor xeración de residuos en comparación coas das áreas urbanas. Entre os motivos para esta diferenza, apúntase que a maior concentración de contedores e servizos de xestión de residuos nas cidades pode provocar unha desconexión entre a poboación e o impacto ambiental das súas actuacións, incrementando a xeración de residuos.
Ademais, os resultados acusan importantes diferenzas entre homes e mulleres nas actitudes ante o lixo, cun maior compromiso delas cara á redución da cantidade de residuos xerados e con máis accións individuais para un futuro sostible.
A información como elemento chave
Nas súas conclusións, o proxecto de ApS destaca a necesidade de involucrar a cidadanía, medios de comunicación e axentes sociais e políticos na procura de solucións. Remarca a necesidade de desenvolver campañas educativas para concienciar a sociedade sobre a importancia de reducir, reutilizar e reciclar axeitadamente os residuos, que poñan en evidencia as consecuencias negativas do consumismo e da mala xestión do lixo.
Ademais, recomenda implantar leis e normativas que promovan prácticas sostibles e responsables na produción e consumo de bens e na xestión de excedentes, adaptando as medidas ás características e necesidades específicas de cada comunidade.
Finalmente, reporta evidencias dunha percepción positiva cara as actuacións que contribúen á redución de residuos, tanto na contorna rural como na urbana, o que indica unha base sólida para a implantación de cambios positivos. Neste senso, o proxecto avoga por procurar un cambio de mentalidade que permita abordar o aproveitamento de residuos como unha oportunidade en lugar dun problema. Promover a compostaxe, e a reutilización dos produtos e fomentar dinámicas de economía circular favorecerá, din dende o proxecto, que as comunidades reduzan a cantidade de residuos que xeran.
