0. Os "xulios" de Joule, os "amperios" de Ampere e outros exemplos dun caos de nomes.

Os termos presentes na linguaxe especializada deben manter a coherencia interna do idioma (non introducir irregularidades nel) e achegalo no posible ás outras linguas de cultura do noso contorno, sen caer na imitación automática do castelán. Un caso paradigmático en que estes dous obxectivos non se están cumprindo adecuadamente é o das denominacións das unidades físicas pertencentes ó Sistema Internacional (SI); nas liñas seguintes expoñeremos a situación presente e ofreceremos unha proposta alternativa de tratamento.

Unha das grandes carencias que de sempre se lle apuxeron ós diccionarios galegos foi a súa escasa atención ó léxico técnico e científico, que se manifestaba tanto na escaseza de entradas que recollían como nas imprecisións, e por veces puras aberracións, que se transmitían a través das definicións. Varios traballos do profesor Daviña Facal, como Problemas do léxico científico: Algunhas propostas de solución (ed. Xunta de Galicia) ou Lingua e ciencia (ed. Xerais) seleccionan moitos deses erros e propoñen solucións alternativas.

O primeiro problema que pode percibirse é a falta de sistematicidade na inclusión de unidades. É moi frecuente que en paradigmas pechados, como por exemplo é o das unidades fundamentais, non se inclúan todos os seus elementos, como se comproba na táboa seguinte, na que analizamos os dous traballos existentes que contan co aval da Real Academia Galega, e os dous diccionarios máis salientable publicados nestes tres últimos anos.

Unidades fundamentais recollidas

Vocabulario ortográfico da lingua galega	Diccionario da Real Academia Galega	Diccionario Cumio da lingua galega	Gran diccionario Xerais da lingua
amperio	ampere	ampere	amperio
kelvin	kelvin	kelvin
quilogramo	quilogramo	quilogramo	quilogramo
metro	metro	metro	metro
mol	mol	mol	mol
segundo	segundo	segundo	segundo.

 

Nela vemos como a unidade básica de intensidade luminosa (a candela) non aparece recollida en ningunha das catro fontes, e ademais, como o Diccionario da Real Academia Galega non inclúe tampouco a unidade de temperatura termodinámica (o kelvin).

Pero ademais, aínda que as unidades estean recollidas nos diccionarios, o nome que se propón para elas varía entre uns e outros. Así, mentres nalgúns casos se ofrecen como formas adecuadas para o galego as denominacións internacionais (ampere, joule, volt, watt, ohm...), noutros propóñense formas adaptadas (amperio, xulio, voltio, vatio, ohmio...) seguindo unha liña que no noso contorno unicamente aplica o castelán. Algúns traballos incluso chegan a combinar as dúas liñas de tratamento, propondo denominacións internacionais para unhas unidades e denominacións adaptadas para outras. Na táboa seguinte podemos velo graficamente:

Outras unidades do SI recollidas

Vocabulario ortográfico da lingua galega	Diccionario da Real Academia Galega	Diccionario Cumio da lingua galega	Gran diccionario Xerais da lingua
belio	belio	belio (sec. "bel")
coulomb; culombio	coulomb	coulomb	coulomb; culombio
decibelio	decibelio; decibel	decibelio	decibelio
faradio	faradio	faradio
fonio	fonio	fonio (sec. "fon ")
henrio	henry; henrio	henrio (sec. "henry")
hercio	hert	hertz	hercio (sec. "hertz; hertzio")
oerstedio	oerstedio	oerstedio
ohmio	ohm	ohm	ohmio (sec. "ohm")
voltio	volt	volt	voltio
wat; vatio	watt	watt	wat; vatio
xulio	joule	xulio
belio	belio	belio (sec. "bel")
coulomb; culombio	coulomb	coulomb	coulomb; culombio
decibelio	decibelio; decibel	decibelio	decibelio

 

Perante este alto grao de variación, e para axudar ós usuarios, cremos que en galego é preferible optar por empregar de xeito sistemático as denominacións internacionais (bel, coulomb, farad, fon, henry, hertz, oersted, ohm, volt, watt, joule...) e desbotar as formas adaptadas, para achegarnos ás linguas do noso contorno, especialmente o portugués, e afastarnos do castelán, que neste aspecto segue un camiño propio, e insolidario coas outras linguas europeas de cultura.