Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 102 Horas de Titorías: 6 Clase Expositiva: 28 Clase Interactiva: 14 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Historia da Arte, Xeografía
Áreas: Historia da Arte, Xeografía Humana
Centro Facultade de Humanidades
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Sen docencia (Extinguida)
Matrícula: Non matriculable | 1ro curso (Si)
Propóñense os seguintes obxectivos específicos:
1º). Asimilar os principios teóricos nos que se fundamenta o modelo de desenvolvemento local.
2º). Identificar e analizar os principais recursos e axentes que interveñen nos procesos de desenvolvemento local.
3º). Introducir ao alumno nas técnicas de análises territorial e na metodoloxía propia da planificación estratéxica, orientada á posta en marcha de iniciativas de desenvolvemento e á coordinación de institucións e de entidades implicadas no desenvolvemento local.
4º). Propiciar o coñecemento das principais estratexias de cooperación territorial aplicadas á planificación, xestión e ordenación do territorio.
5º). Coñecer o papel que desempeña o patrimonio cultural como elemento de desenvolvemento local sostenible e peza fundamental da cultura dun pobo.
6º). Resaltar as posibilidades de integración laboral que ofrece o desenvolvemento local e o patrimonio cultural, e máis concretamente a figura do Axente de Desenvolvemento Local (ADL), como actividade profesional necesaria para dinamizar o territorio e impulsar o aproveitamento dos seus recursos e potencialidades.
Co fin de alcanzar os obxectivos propostos, os contidos se articulan en dous partes fundamentais e complementarias entre si. A primeira céntrase en analizar o modelo de desenvolvemento local, os seus principios teóricos e os principais recursos e axentes que interveñen nos procesos de desenvolvemento. Esta primeira parte complétase cunha unidade dedicada á planificación do desenvolvemento local e ás estratexias de intervención a ter en conta. Finalmente, a segunda parte está dedicada a estudar a importancia e o papel que desempeña o patrimonio cultural como elemento dinamizador local, con capacidade real para impulsar e promover o desenvolvemento endóxeno sostible. Para iso profúndase nos seus principais elementos e estratexias básicas de xestión. Como consecuencia de todo iso, os contidos se estruturan nun total de seis unidades temáticas, cada unha das cales irá acompañada das preceptivas lecturas individuais obrigatorias, necesarias para adquirir os coñecementos teóricos imprescindibles e alcanzar os obxectivos propostos. Devandito isto, os contidos propostos son os seguintes:
PARTE I: O DESENVOLVEMENTO LOCAL. Esta parte será impartida polo profesor D. Antonio DOVAL ADÁN (desde o 21/09/2023 ata o 09/11/2023).
Unidade I. A cultura do desenvolvemento local: formulación teórica.
Para esta unidade son necesarias as seguintes lecturas básicas:
*DEL CASTILLO, J. (Dtor.) (1994): “El desarrollo local como marco y modelo”. En: Manual de Desarrollo Local. Estudios de economía, nº 11. Departamento de Economía y Hacienda. Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco. Bilbao, pp. 23-29. Versión electrónica del documento en:
<http://www.um.es/observalocal/index.php/documentos/Documentos-de-trabaj…>
* VÁZQUEZ BARQUERO, A. (2007): "Desarrollo endógeno. Teorías y políticas de desarrollo territorial". En: Investigaciones Regionales, nº 11, pp. 183-210. Asociación Española de Ciencia Regional. Madrid. Disponible en: <http://www.redalyc.org/pdf/289/28901109.pdf> También se puede consultar en:
<https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2500824>
Unidad II. Os recursos e axentes do desenvolvemento local.
1. Os recursos para o desenvolvemento local
1.1. Recursos físicos e infraestructurais.
1.2. Os recursos humanos e socioculturais.
1.3. Os recursos financieiros.
1.4. Os recursos tecnolóxicos.
2. Os actores e axentes do desenvolvemento local.
2.1. As administracións públicas.
2.2. Os organismos privados.
2.3. As sociedades e axencias do desenvolvemento local.
2.4. As universidades e centros de investigación.
Para esta unidade é imprescindible a seguinte lectura básica:
*DEL CASTILLO, J. (Dtor.) (1994): “Recursos para el desarrollo local” y “Los agentes del desarrollo local”. En: Manual de Desarrollo Local. Estudios de economía, nº 11. Departamento de Economía y Hacienda. Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco. Bilbao, pp. 31-134. Versión electrónica del documento en:
<http://www.um.es/observalocal/index.php/documentos/Documentos-de-trabaj…
Unidade III. A planificación do desenvolvemento local e as estratexias de intervención.
1. Delimitación espacial do territorio.
2. Análise e diagnóstico territorial do medio.
3. Concreción dun plan estratéxico de desenvolvemento.
4. Selección, xestión e execución de proxectos e iniciativas.
5. Avaliación do proceso de desenvolvemento.
6. A coordinación institucional do desenvolvemento local.
7. As modalidades e fórmulas de cooperación territorial.
8. As estratexias de ordenación e cooperación territorial en Galicia.
Para esta unidade recoméndanse as seguintes lecturas básicas:
*DEL CASTILLO, J. (Dtor.) (1994): “Metodología de los procesos de desarrollo local”. En: Manual de Desarrollo Local. Estudios de economía, nº 11. Departamento de Economía y Hacienda. Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco. Bilbao, pp. 135-195. Versión electrónica del documento en:
<http://www.um.es/observalocal/index.php/documentos/Documentos-de-trabaj…
*DOVAL ADÁN, A. (2001): "El desarrollo local y su coordinación institucional: estrategias implantadas en Galicia". En: Xeográfica, nº 1, Universidade de Santiago, pp. 61-86. Puede consultar y descargar su contenido en el siguiente enlace del curso virtual de la asignatura:
<https://cv.usc.es/pluginfile.php/148746/mod_resource/content/1/COORDINA…>
*DOVAL ADÁN, A. (2010): “La implantación de estrategias de cooperación territorial en Galicia”. En: Desarrollo comarcal, ordenación y cooperación territorial en Galicia. XXXV Reunión de Estudios Regionales. Valencia, Asociación Española de Ciencia Regional, pp.18-24. Versión electrónica en: http://old.reunionesdeestudiosregionales.org/valencia2009/htdocs/pdf/p6…
*RODRÍGUEZ GONZÁLEZ, R. (2005). “Las fórmulas de cooperación territorial como solución funcionalista. Una opción a medio camino”. En: Territorio y gobierno local en España. Un planteamiento de reestructuración por fusión como realidad necesaria. Navarra. Thomson Civitas-Editorial, pp. 72-88. Como lectura alternativa sobre la misma temática, que sustituye y reemplaza en su totalidad a la anterior, el alumno/a puede optar por la siguiente publicación de XAVIER FERREIRA, A. (2006). “La cooperación municipal en España: los entes supramunicipales en el ordenamiento jurídico español”. Urban Public Economics Review. Revista de Economía Pública Urbana, nº 6, pp. 69-88. Disponible en formato digital en: <http://www.redalyc.org/pdf/504/50400603.pdf> También se puede consultar en:
<https://cv.usc.es/pluginfile.php/197208/mod_resource/content/1/FORMULAS…>
PARTE II: O PATRIMONIO CULTURAL. Esta parte será impartida pola profesora Dña. Miriam Elena CORTÉS LOPEZ (desde o 16/11/2023 ata o 21/12/2023).
Unidade IV. O concepto de Patrimonio Cultural e a súa evolución.
1. O concepto de Patrimonio cultural e a súa evolución.
2. Medidas de protección do Patrimonio; inventario, catalogación, declaración de bens culturais, declaración de contornas
Propoñemos para preparar esta unidade, como lecturas básicas:
LLULL, J. (2005): “Evolución del concepto y de la significación social del patrimonio cultural”, en Arte, Individuo y Sociedad, 17: 175-204.
http://www.arteindividuoysociedad.es/articles/N17/Josue_Llull.pdf
ALBA PAGAN, E. (2013): “Catálogo e inventario como instrumentos para la gestión del Patrimonio Cultural”, Educació i formació en torn al patrimoni cultural de l’interior. Xàtiva, 11 de diciembre de 2013.
http://roderic.uv.es/bitstream/handle/10550/35409/Albacatalogo%20invent…
Unidade V. Lexislación e Patrimonio.
1. Normativa internacional.
2. Lexislación estatal.
3. Lexislación autonómica.
4. Normativa local.
Para esta unidade recoméndanse como lecturas básicas:
Convención sobre la protección del patrimonio cultural y natural. http://whc.unesco.org/archive/convention-es.pdf.
Ley 16/1985 del Patrimonio Histórico español. https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1985-12534
Ley 5/2016 del Patrimonio Cultural de Galicia. http://laadministracionaldia.inap.es/noticia.asp?id=1153389
García Rubio, F. (2008) “El papel de los Ayuntamientos en la conservación del Patrimonio Cultural”, pp. 98-113.
http://libros-revistas-derecho.vlex.es/vid/ayuntamientos-conservacion-c…
Unidade VI. Xestión do Patrimonio Cultural e Natural cara a un desenvolvemento sostenible.
1. Xestión de Bens de Patrimonio Mundial .
2. Xestión de BICs.
3. Xestión de bens inventariados e catalogados.
Lecturas necesarias en relación con esta unidade.
BALLART, J; TRESSERRAS, J. J.(2001): Gestión del patrimonio cultural. Ariel Patrimonio, Barcelona.
Manual de gestión de Patrimonio Mundial Cultural (2014), UNESCO, París.
file:///C:/Users/Ana/Downloads/activity-827-3.pdf
No que respecta á bibliografía seleccionada para a súa utilización polos alumnos, considérase oportuno incluír soamente unha pequena selección dos manuais e estudos onde o alumno poderá localizar, con gran facilidade, boa parte das lecturas que teñen un carácter obligatorio. Tamén son un complemento ideal para documentarse e realizar a maioría das actividades prácticas a desenvolver durante o curso. En todo caso, cando o alumno desexe ampliar información bibliográfica sobre un tema concreto, realizar un traballo de investigación ou simplemente de face a profundar nun apartado ou unidade temática do programa da asignatura, deberá recorrer ao profesor para que lle oriente sobre as lecturas e estudos máis recomendables en cada caso. A bibliografía recomendable é a seguinte:
Bibliografía básica sobre desenvolvemento local:
• DEL CASTILLO, J. (Dtor.)(1994): Manual de desarrollo local. Estudios de economía, nº 11. Bilbao. Departamento de Economía y Hacienda. Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco. Existe una versión electrónica de este manual difundida por el Instituto Latinoamericano y del Caribe de Planificación Económica y Social (ILPES), con autorización de los propios autores, que está disponible en el repositorio documental del Observatorio de Desarrollo Rural y Local de la Universidad de Murcia: <http://www.um.es/observalocal/index.php/documentos/Documentos-de-trabaj…>
• DOVAL ADÁN, A. (2001): "El desarrollo local y su coordinación institucional: estrategias implantadas en Galicia". En: Xeográfica, nº. 1, Universidade de Santiago, pp. 61-86.
• DOVAL ADÁN, A. (2010): “Las estrategias de ordenación, desarrollo y cooperación territorial en Galicia a principios del siglo XXI”. En: Ciudad y Territorio. Estudios Territoriales. Vol. XLII, cuarta época, número 164, verano 2010. Madrid. Ministerio de Vivienda, pp. 245-266.
• PÉREZ RAMÍREZ, B.; CARRILLO BENITO, E. (cords.) (2000): Desarrollo local. Manual de uso. ESIC. Madrid.
• RAUSELL KÖSTER, P. (Dir.) (2007): Cultura. Estrategia para el desarrollo local. Madrid. Agencia Española de Cooperación Internacional, Ministerio de Asuntos Exteriores y de Cooperación. Disponible en: <http://www.cce.co.cu/pdf/04-CulturaEstrategia.pdf> y en la biblioteca virtual del Instituto Miguel de Cervantes: http://www.cervantesvirtual.com/obra/cultura-estrategia-para-el-desarro…
• RODRÍGUEZ GONZÁLEZ, R. (2005). “Las fórmulas de cooperación territorial como solución funcionalista. Una opción a medio camino. En: Territorio y gobierno local en España. Un planteamiento de reestructuración por fusión como realidad necesaria. Navarra. Thomson Civitas-Editorial, pp. 72-88.
• RODRÍGUEZ GUTIÉRREZ, A. (Editor) (2001): Manual de desarrollo local. Editorial TREA, Gijón.
Bibliografía complementaria sobre desarrollo local:
• ANDER-ERGG, E. (1992): La animación y los animadores. Editorial Narcea. Madrid.
• APRODEL (2008): Cultura y desarrollo local. Madrid. Asociación de Profesionales del Desarrollo Local de la Comunidad de Madrid. Disponible en: http://www.aprodelmadrid.es/comisiones-de-trabajo-de-aprodel-madrid/cul…
• BOUZADA FERNÁNDEZ, X. (2001): Cultura e desenvolvemento local. Actas dos II encontros de cultura e concellos. Consello da Cultura Galega. Santiago de Compostela.
• COMISION COMUNIDADES EUROPEAS (1998): Indicadores de desarrollo sostenible. Estudio piloto según la metodología de la Comisión de desarrollo Sostenible de las Naciones Unidas. Oficina de publicaciones de las Comunidades Europeas. Bruselas.
• DEL CANTO FRESNO, C. y FRANCOIS CASABIANCA (1996): Innovación y desarrollo en áreas rurales. Ministerio de Agricultura. Madrid.
• DOVAL ADÁN, A. (2002): "Grupos de acción local y fundaciones comarcales en Galicia". En: Romaní Martínez, M.; Novoa Gómez, Mª.A. (eds.). Homenaje a José García Oro. Universidad de Santiago de Compostela, pp. 449-568.
• ESCUDERO, J. (2005). Análisis de la realidad local. Técnicas y métodos de investigación desde la animación sociocultural. Madrid. Narcea.
• GONZÁLEZ MARTÍNEZ, LEZCANO GONZÁLEZ; SERANTES PAZOS (2014): Interpretación do patrimonio artístico. Guía para profesionais do turismo. A Coruña. CEIDA. Centro de Extensión Universitaria e Divulgación Ambiental de Galicia (CEIDA). Disponible en: http://www.ceida.org/files/publicacions/IPCulturalTurismo2014.pdf
• JOHN CAVANAGH, DAPHNE WYSHAM y MARCOS ARRUDA (1995): Alternativas al orden económico global. Mas allá de Bretton Woods. ICARIA, Barcelona.
• MOPT (1992): Desarrollo local y medio ambiente en zonas desfavorecidas. Ministerio de Obras Públicas y Transportes. Madrid.
• NOGUEIRAS MASCAREÑAS, L.M. (1996): La práctica y la teoría del desarrollo comunitario. Descripción de un modelo. Editorial Narcea. Madrid.
• OCDE (1996): Redes de empresas y desarrollo local. Desarrollo territorial. Competencia y cooperación en los sistemas productivos locales. OECD Publications. Paris.
• ONU (1996): Indicadores de desarrollo sostenible. Marco y Metodologías. Naciones Unidas. Nueva York.
• PÉREZ SERRANO, G.; PÉREZ DE GUZMÁN, M.V. (2005). El animador. Buenas prácticas de acción sociocultural. Madrid. Narcea.
• PRECEDO LEDO, A. (1994): Desenvolvemento territorial e planificación comarcal. O Plan de Desenvolvemento Comarcal de Galicia. Consellería da Presidencia. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.
• PRECEDO LEDO, A y VÁZQUEZ BARQUERO, A (Coordinadores) (1996): Desarrollo local y comarcalización. Presidencia. Xunta de Galicia, Santiago, 246 pp.
• ROMERO, J. (2009). Geopolítica y gobierno del territorio en España. Valencia. Tirant lo blanch.
• VÁZQUEZ BARQUERO, A. (1988): Desarrollo local. Una estrategia de creación de empleo. Editorial pirámide. Madrid
• VÁZQUEZ BARQUERO, A. (1993): Política económica local. Editorial Pirámide. Madrid.
• VÁZQUEZ BARQUERO, A. y GIOCCHINO GARAFOLI (editores): Desarrollo económico local en Europa. Economistas Libros. Madrid.
• VÁZQUEZ BARQUERO, A. (1999): Desarrollo, redes e innovación. Lecciones sobre desarrollo endógeno. Editorial Pirámide, Madrid.
• VV.AA. (1992): Guía metodológica de apoyo a proyectos y acciones para el desarrollo. De la identificación a la evaluación. IEPALA. Colección cooperación y desarrrollo. Madrid, 190 pp.
• VV.AA. (1995): Desarrollo económico local. Curso de verano. Universidad de Vigo, 133 pp.
• VV.AA. (1996): Desarrollo económico local II. Formación de recursos humanos y creación de empresas. Curso de verano. Universidad de Vigo, 144 pp.
• VV.AA (1999): Desarrollo local y regional en Iberoamérica. Actas del seminario internacional sobre perspectivas de desarrollo en Iberoamérica. Santiago de Compostela, del 3 al 7 de mayo de 1999. Cursos e congresos, nº 117. Universidade de Santiago de Compostela, 743 pp.
Bibliografía sobre patrimonio cultural:
• ARRIETA URTIZBEREA, I. (ed.) (2014): La sociedad ante los museos : públicos, usuarios y comunidades locales , Bilbao: Universidad del País Vasco, Servicio Editorial = Euskal Herriko Unibersitatea, Argitalpen Zerbitzua.
• BALLART, J; TRESSERRAS, J. J.(2001): Gestión del patrimonio cultural. Ariel Patrimonio, Barcelona.
• BALLART, J.; (2006): El patrimonio histórico y arqueológico: valor y uso. Ariel Patrimonio, Barcelona.
• CACHEDA BARREIRO, R.M. (Dir.) (2015): La accesibilidad de los museos: visiones y perspectivas: una propuesta de intervención en Galicia. Santiago de Compostela, Andavira.
• CALAF, R. (coord.), (2003): Arte para todos: miradas para enseñar y aprender el Patrimonio, Gijón, Trea,
• CALAF MASACHS, R.; FONTUL MERILLAS, O. (coord.) (2004) Comunicación educativa del Patrimonio: referentes, modelos y ejemplos, Gijón, Trea,
• CALAF, R.; FONTAL, O., VALLE, R.E. (coord.) (2007), Museos de arte y e ducación: construir patrimonios desde la diversidad. Gijón, Trea,
• CALAF MASACHS, R.; SUÁREZ SUÁREZ, M.A.; GUTIÉRREZ BERCIANO, S. (2014): La evaluación de la acción cultural en museos.
Gijón, Trea.
• CANO MAUVESIN FABARE, J. de(2005): Turismo Cultural: manual del gestor de Patrimonio, Almuzara, Córdoba.
• CASTILLO RUIZ, J. (1997): El entorno de los Bienens Inmuebles de Interes Cultural: concepto, legislación y metodologías para su delimitación, evolución histórica y situación actual, Granada, Servicio de Publicaciones de la Universidad de Granada.
• CASTRO ALLEGUE, F. M. (Ed.), (2002): Normativa cultural de Galicia, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia.
• CUENCA LÓPEZ, J.M.; MARTÍN CÁCERES, M. (2014); Manual para el desarrollo de proyectos educativos de museos Gijón, Trea.
• DURÁN DÍAZ, M.D. (2012): Guía de museos, equipamientos museísticos y centros de interpretación. Almería, Instituto de Estudios Almerienses.
• ESPINOSA RUIZ, A.; BONMARTÍ LLEDÓ, C. (Ed.) (2013): Manual de accesibilidad e inclusión en museos y lugares del patrimonio cultural y natural. Gijón, Trea,
• GONZÁLEZ-VARAS, I (1999): Conservación de Bienes Culturales. Teoría, historia, principios y normas, Madrid, Manuales de Arte Cátedra.
• GUTIÉRREZ USILLOS, A., (2012): Manual práctico de museos. Gijón, Trea.
• HERNÁNDEZ HERNÁNDEZ, F. (2002): El Patrimonio Cultural: la memoria recuperada, Gijón, Trea.
• MONTERROSO MONTERO, J.M. (2001): Protección y Conservación del Patrimonio. Principios teóricos. Santiago de Compostela, Tórculo Ediciones.
• URGELL PLAZA, F. (2014): Manual de estudios de público de museos.
Gijón, Trea.
• VAILLANT CALLOT, M. (2003): Una mirada hacia la conservación preventiva del Patrimonio Cultural, Valencia, Editorial de la Universidad Politécnica de Valencia.
Preténdense alcanzar as seguintes competencias profesionais:
Básicas e xerais:
1. Capacidade de manexar eficientemente a información proveniente de distintas canles para a produción de coñecementos relacionados co ámbito da cultura.
2. Capacidade de aplicar os coñecementos adquiridos na detección resolución de problemas nos contextos específicos do seu ámbito profesional.
3. Adquisición de habilidades e hábitos de traballo que posibiliten o autoaprendizaxe e que fomenten a formación continua e o traballo autodirixido ou autónomo.
4. Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos, formular xuízos a partir de informacións e comunicar conclusións a públicos especializados e non especializados.
Transversais:
1. Aplicación do pensamento analítico, crítico, lóxico e creativo, demostrando dotes de innovación.
2. Capacidade de autonomía no traballo con responsabilidade e iniciativa.
3. Capacidade para coordinar actividades e traballar de forma colaborativa con colegas, redes e equipos de investigación no contexto dos servizos culturais.
4. Transmisión da información e ideas en público de xeito claro e efectiva.
5. Habilidade na comunicación oral e escrita.
6. Habilidade para as relacións interpersonais, respectando as normas básicas de convivencia, os dereitos fundamentais e os valores democráticos.
7. Capacidade de análise e síntese, saber analizar, sintetizar e resumir a información recibida.
Específicas:
1. Coñecemento e identificación dos principais recursos, actores e axentes que interveñen no desenvolvemento local dun espazo territorial.
2. Dominio das técnicas básicas para analizar un determinado territorio e coñecer as súas debilidades e potencialidades, as estratexias de coordinación, cooperación e xestión territorial, así como os seus recursos patrimoniais.
3. Habilidade e capacitación para elaborar estudos, diagnósticos territoriais e proxectos de dinamización do patrimonio cultural e territorial.
4. Capacidade para impulsar e promover iniciativas de desenvolvemento cultural en espazos urbanos e rurais que poñan en valor o patrimonio cultural como instrumento de desenvolvemento sostibles.
5. Adquisición da capacidade e o espírito emprendedor que propicien a creación e impulso de proxectos culturais.
6. Adquisición dun coñecemento axustado dos principios e a metodoloxía da recuperación da memoria histórica e cultural.
7. Coñecemento das técnicas de análises territorial e a metodoloxía da planificación estratéxica para a posta en marcha de iniciativas de desenvolvemento.
8. Coñecemento da metodoloxía e a práctica investigadora nas áreas vinculadas á xestión dos bens culturais.
9. Adquisición dunha adecuada comprensión das políticas de protección e das dinámicas de recuperación do patrimonio histórico-cultural.
Esta materia impartirase de xeito semipresencial. En consecuencia, combinaranse as sesións presenciais, que non terán carácter obrigatorio, coa formación a distancia. Para iso se articulará un curso virtual da materia, onde o alumnado terá todas as indicacións que sexan precisas para o bo desenvolvemento e aproveitamento da materia. O alumno/a deberá realizar un traballo persoal de estudo a partir dos materiais que se lle propoñen nesta Guía, e trala pertinente lectura comprensiva dos textos impresos que se detallan para cada unha das unidades temáticas, irá estudando cada un dos temas e contidos do programa. Para o estudo dos contidos, dispoñerá, ademais das lecturas indicadas para cada unidade temática, dunha serie de explicacións complementarias e orientacións didácticas que se irán envorcando no curso virtual, unha Guía docente e diversos apoios, entre os que destacan vídeos didácticos e diverso material audiovisual que se irá incorporando ao longo de curso académico. Para a realización de todas as actividades que constitúen o estudo da materia, o estudante deberá organizar e distribuír o seu tempo de forma persoal e autónoma, adecuada ás súas necesidades e desexos. É recomendable que dedique o 70% do tempo ao estudo dos contidos do programa e á realización das actividades prácticas, reservando o resto para a asistencia ás sesións presenciais e outras tarefas. É importante romper a pasividade do alumno e fomentar o traballo individual. Para iso utilizaranse técnicas docentes dinámicas e activas no proceso de aprendizaxe. Por todo iso e co fin de alcanzar os obxectivos propostos e desenvolver adecuadamente os contidos do programa, suscítase unha estratexia de intervención docente fundamentada nos seguintes mecanismos:
1º). Sesións presenciais. O alumno/a ten a posibilidade de asistir ás sesións presenciais dunha hora semanal, que se desenvolverán regularmente ao longo do curso académico na Facultade de Humanidades de Lugo. Tamén poderá asistir e participar nestas sesións de manera telemática e a distancia a través da tecnoloxía de streaming (Microsoft Teams). Ditas sesións, que serán abertas e participativas, están concibidas como un mecanismo de reforzo do curso virtual e permitirán explicar, desenvolver e comentar os contidos teóricos que presentan unha maior dificultade de comprensión, incidir nos aspectos básicos e máis relevantes, actualizar convenientemente os contidos, aclarar dúbidas sobre os contidos e as actividades prácticas, resolver as cuestións temáticas suscitadas para cada unidade e complementar a información que os alumnos solicitaron directamente a través das lecturas recomendadas e as actividades prácticas realizadas ou en curso. En todo caso, tanto o alumnado que non asista as aulas como os asistentes as sesións presenciais, disporán dos mesmos materiais bibliográficos, actividades prácticas e recursos audiovisuais a través da Aula Virtual da materia.
2º). Aula virtual da materia. No Campus virtual da USC activarase unha plataforma electrónica para impartir esta materia a distancia. O curso proporcionará a información que sexa necesaria para avanzar no proceso de aprendizaxe. Dita plataforma será un dos instrumentos que permitirán a interacción entre o alumno/a e o profesor, sobre todo con aqueles que non poidan asistir ás sesións presenciais. Na web oficial do curso poderase acceder á Guía Docente e ao conxunto da información que sexa imprescindible para que o alumnado poida preparar de xeito autónomo os contidos da materia e as actividades prácticas asociadas aos mesmos. Tamén será a canle máis adecuada para articular foros de debate e suscitar dúbidas sobre os contidos e as actividades propostas.
3º). Lecturas básicas. De xeito xeral e previamente á celebración das sesións teóricas propiamente ditas que se vaian a desenvolver no aula, o alumno deberá realizar un resumo das lecturas básicas que lle sexan indicadas para cada unidade temática, conforme se detalla no apartado 4.1. Deste xeito, á hora de abordar as sesións teóricas correspondentes a cada unidade temática, os alumnos terán unha información e un coñecemento previo dos contidos a tratar, tendo a posibilidade de suscitar dúbidas e aclarar conceptos, o cal favorecerá o proceso de comprensión e aprendizaxe, a asimilación dos contidos e a participación nos debates e discusións relacionadas con témalos obxecto de estudo e análise.
4º). Sesións teóricas abertas e participativas. Estas sesións teóricas e están concibidas para explicar, desenvolver e comentar os contidos que presentan unha maior dificultade de comprensión, incidir nos aspectos básicos e relevantes, actualizar convenientemente os contidos, resolver as dúbidas e cuestións temáticas suscitadas para cada unidade e complementar a información que os alumnos solicitaron directamente a través das lecturas recomendadas e as actividades prácticas realizadas ou en curso.
5º). Debate-seminario. Coa información contida nos resumos e temas individuais elaborados polos alumnos, as explicacións complementarias aportadas polo profesor e os coñecementos adquiridos a través das lecturas realizadas, establecerase un debate e seminario centrado nos aspectos máis relevantes de cada unidade temática, ao obxecto de extraer as conclusións máis relevantes de cada unha.
6º). Animación audiovisual. Co fin de motivar aos alumnos e introducilos nos campos de coñecemento obxecto de estudo, ao longo do curso levarase a cabo unha recopilación de material audiovisual que os alumnos poderán utilizar no curso virtual para penetrarse ou profundar nun determinado tema. Trátase de vídeos educativos ou ben de documentais curtos, relacionados cos contidos da materia. Neste sentido, o vídeo convértese nunha excelente ferramenta para motivar ao alumno e facelo partícipe dunha estratexia eficaz de aprendizaxe (recordemos que segundo investigacións realizadas por equipos de psicopedagóxicos o alumno tende a reter case o 50% do que ve e escoita simultaneamente). Todo iso constitúe un complemento ideal si temos en conta que antes do inicio das sesións presenciais e teóricas, os alumnos teñen que ler e resumir os artigos propostos para cada unidade.
7º). Actividades prácticas. A realización das mesmas, que estarán sometidas a un proceso de avaliación continua, é de vital importancia para consolidar a asimilación dos contidos e favorecer o desenvolvemento dos coñecementos, así como para potenciar a capacidade analítica e o traballo individual. Para a súa correcta realización contémplanse sesións de titoría con orientacións concretas encamiñadas a facilitar o seu encanamento e a estrutura xeral que deben presentar os informes. As actividades que se deberán realizar son as seguintes:
1ª). Informe sobre o desenvolvemento local. En base ás lecturas básicas que se indican para cada un dos apartados dos contidos e á información complementaria achegada polo profesor nas sesións teóricas presenciais e virtuais, cada alumno/a elaborará un informe individual (máximo de vinte páxinas) sobre os contidos das lecturas e dos temas reflectidos no apartado 4.1 desta Guía Docente. O primeiro informe versará sobre os contidos da Parte I, dedicada ao desenvolvemento local. O informe axustará a súa estrutura aos bloques e unidades temáticas que se especifican na Parte I do temario, incorporando, ademais, unha introdución, unha conclusión e a bibliografía utilizada en cada caso. A data límite de entrega deste informe ao profesor D. Antonio DOVAL ADÁN fíxase para o día 15 de novembro de 2023.
2ª). Informe sobre o patrimonio cultural. Este segundo informe individual centrarase en analizar o patrimonio cultural, correspondente á Parte II dos contidos. De igual modo, este informe axustará a súa estrutura aos bloques e unidades temáticas que se especifican na Parte II dos contidos do temario, incorporando, ademais, unha introdución, unha conclusi ón e a bibliografía utilizada en cada caso. A data límite de entrega deste informe á profesora Dna. Miriam CORTÉS LOPEZ fíxase para o día 29 de decembro de 2023.
A avaliación do alumnado levarase a cabo do seguinte xeito:
1. Para os alumnos/ as que se sometan á primeira convocatoria ordinaria (primeira oportunidade) a avaliación desta materia levarase a cabo do seguinte modo:
1.1. Avaliación continua. A modo de avaliación continua, os alumnos/ as terán que realizar as actividades prácticas que se especifican neste programa e na Guía Docente e entregalas nos prazos estipulados para a súa corrección. Este mecanismo de avaliación ponderará na cualificación final, ata un máximo do 40%, mentres que a proba final ou exame escrito representará o 60% da nota final. En cada un dos traballos e actividades presentadas polo alumno analizarase: a estrutura do mesmo, a calidade da redacción e da documentación achegada, a orixinalidade das respostas, a adecuación dos contidos tratados e analizados e a síntese da información achegada, a ortografía e presentación xeral das actividades realizadas, así como citar correctamente as fontes documentais e bibliográficas utilizadas.
1.2. Proba final (obrigatoria). Trátase dun exame presencial e escrito sobre a totalidade dos contidos e cuestións que se abordan no conxunto das actividades prácticas. Esta proba terá unha duración máxima de dúas horas, combinará aspectos teóricos e prácticos e representará o 60% da nota final.
2. Para os alumnos/ as de segunda oportunidade e repetidores aplicaranse os mesmos criterios de avaliación establecidos para a primeira oportunidade. Deste xeito, a presentación e realización das actividades prácticas representará o 40% e a proba final ou exame o 60% da nota final de cada alumno/a.
Para os casos de plaxio e realización fraudulenta de exercicios ou probas, así como no suposto de uso indebido das tecnoloxías na realización de tarefas, será de aplicación o establecido na normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
En canto á distribución do tempo dispoñible, indicar que as seis unidades temáticas propostas están concibidas para ser estudadas en 75 horas, das que 6 corresponden a sesións presenciais, 18,5 son sesións interactivas de formación a distancia e 49,5 horas de traballo autónomo do alumno fose do aula e 2 a titorías, conforme se indica a continuación:
Sesións expositivas (presenciais de carácter no obrigatorio): 12
Sesións interactivas de formación a distancia: 37
Titorías: 2
Traballo persoal do alumno (non presencial): 99
Total de horas: 150
Deste xeito, e seguindo as orientacións da Declaración de Bolonia sobre o Espazo Europeo de Ensino Superior, as actividades que se recollen nesta Guía pretenden potenciar o traballo específico de cada alumno fose do aula, incidindo na formación a distancia como mecanismo básico de aprendizaxe. O tempo dedicado ao traballo persoal centrarase especialmente na elaboración de recensións sobre as lecturas recomendadas e na realización das actividades prácticas. No cadro anterior, e a modo orientativo, detállase a distribución da carga de traballo en horas segundo os créditos ECTs.
A lectura da Guía Docente desta materia é imprescindible para coñecer as orientacións xerais da materia e as actividades prácticas que hai que realizar. Asemade, resulta imprescindible resumir os contidos das lecturas indicadas para realizar correctamente as actividades prácticas que se especifican na Guía Docente. A súa utilización é básica de cara á realización das mesmas e para asimilar os contidos propostos. De igual modo é imprescindible seguir o curso virtual da materia, onde o alumno poderá suscitar as dúbidas sobre os contidos e seguir as orientacións precisas sobre os mesmos a través dos foros creados ao efecto.
Recursos en internet. Relaciónanse a continuación, unha serie de centros e entidades coas súas direccións electrónicas nas que o alumnado poderá atopar información complementaria relacionada cos contidos desta materia:
• Axencia Galega de Desenvolvemento Rural (AGADER). Contén información abundante sobre os 31 Grupos de Desenvolvemento Rural (GDR) que operan na nosa Comunidade Autónoma, así como información xeral sobre programas e iniciativas rexionais e comunitarias (Leader, Proder, Agader, etc.) postas en marcha para impulsar o desenvolvemento local e rural en Galicia. Tamén conta con informes e estudos sobre a realidade socioeconómica de Galicia e dispón de interesantes vínculos e enlaces coas principais institucións nacionais e europeas dedicadas á promoción de iniciativas de desenvolvemento territorial. En: http://agader.xunta.es/Inicio.do
• Red Europea de Desarrollo Rural (REDR). Dispón de información fundamental sobre medidas comunitarias, bases de datos sobre proxectos, cooperación transnacional, programas e accións innovadoras, así como información actualizada sobre a iniciativa comunitaria Leader a escala da Unión europea en: https://enrd.ec.europa.eu/es/home-page> Sobre estos mismos temas puede complementar información con la Red Española de Desarrollo Rural en: http://www.redr.es/es/portal.do
• Dirección General de Fondos Comunitarios do Goberno de España. Recolle información sobre os fondos e programas comunitarios destinados a España para o período 2014-2020. Tamén se pode acceder á información sobre iniciativas comunitarias en vigor (Leader+, Interreg, Urban, equal, etc.). En: http://www.dgfc.sgpg.meh.es/sitios/DGFC/es-ES/ipr/fcpp0006/pri/ic/Pagin…
• Coordinadora de ONGs para el Desarrollo de España. Ten información abundante e variada sobre as actividades que desenvolven as principais ONGs que operan no noso país. Tamén conta con interesantes enlaces coas principais coordinadoras rexionais operativas en territorio español e dispón de conexións coas principais organizacións internacionais dedicadas á promoción e cooperación para o desenvolvemento en países emerxentes e en vías de desenvolvemento. En: http://www.congde.org/
• Observatorio de Desarrollo Rural, Local y Empleo de la Universidad de Murcia. Dispón dun importante fondo documental electrónico, sobre diferentes temáticas relacionadas co desenvolvemento local (estudos, informes e manuais básicos de gran interese para estudantes e profesionais preocupados polas dinámicas do desenvolvemento endóxeno). En: http://www.um.es/observalocal/index.php/documentos/Documentos-de-trabaj….
• http://www.unesco.org/new/es/culture/
• http://www.iaph.es/web/
• http://pares.mcu.es/
• http://ceres.mcu.es/pages/SimpleSearch?index=true
• http://ipce.mcu.es/
• http://www.todopatrimonio.com/revistas
Antonio Doval Adan
Coordinador/a- Departamento
- Xeografía
- Área
- Xeografía Humana
- Correo electrónico
- antonio.doval [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Miriam Elena Cortés López
- Departamento
- Historia da Arte
- Área
- Historia da Arte
- Correo electrónico
- miriamelena.cortes [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
| Xoves | |||
|---|---|---|---|
| 16:00-17:00 | Grupo /CLIS_01 | Castelán | Aula 14 |
| 16.01.2024 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Aula 16 |
| 18.06.2024 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 16 |