O novo monográfico de Obradoiro de Historia Moderna dedícase ao impacto dos cultivos americanos en Europa
‘Maíz, patata, coloniales... El impacto de los cultivos americanos en la agricultura y el comercio europeos, siglos XVI-XIX’ é o título do volume 27 da revista Obradoiro de Historia Moderna do selo USC Editora. Coordinado polos profesores Isidro Dubert e Pegerto Saavadra, o monográfico inclúe dez artigos que analizan polo miúdo a cuestión da circulación e expansión de cultivos e técnicas agrícolas.
Os cultivos asócianse en orixe a unha determinada sociedade, a unhas técnicas concretas e a uns usos culinarios precisos, e transplántanse a medios xeográficos que difiren dos de procedencia. De aí, explican os coordinadores na introdución da publicación, a necesidade de profundar na análise do desigual impacto territorial das novas plantas, “o que esixe atender o seu uso para fins moi diversos e a súa variada preparación para o consumo, os caracteres dos medios sociais nos que se introducen e os axentes que os impulsan ou frean, e os cambios que provocan no complexo agropecuario”.
O primeiro dos tres bloques do volume ábreno Lucca Mocarelli e Manuel Vaquero cun artigo sobre as implicacións derivadas da aparición e difusión do millo en Italia entre os inicios do século XVI e finais do XIX. Pola súa banda, Pegerto Saavedra atende os efectos da difusión do millo en Galicia a través das informacións aparecidas nos libros de contabilidade dos mosteiros, que remiten ás importantes transformacións que a nova planta introduciu nos sistemas agropecuarios existentes con posterioridade á súa adopción polo campesiñado, a comezos do XVII. Noutra orde de cousas, Antonio Valéro Maduro estuda a capacidade que as grandes institucións señoriais do Antigo Réxime tiveron en Portugal para adaptar o funcionamento dos seus patrimonios agrícolas ás innovacións que a chegada e difusión do millo trouxo aparelladas.
Os traballos que conforman o segundo bloque do monográfico prestan atención aos efectos derivados do cultivo e difusión da pataca. Sobre o sucedido en Portugal informa Margarida Neto, mentres que Hortensio Sobrado fai o propio con Galicia, dous territorios con relativas similitudes que se poden apreciar no proceso que segue a expansión do tubérculo. Fronte ao papel que as institucións señoriais ou as autoridades reais puideran xogar no Antigo Réxime na adopción e patrocinio dos novos cultivos americanos, Rosa Congost revisa no seu traballo as clásicas teses que se empregaron para explicar a difusión da pataca entre o campesiñado catalán; e Laurent Herment mostra ese produto como o nexo de unión que a mediados do XIX vai conseguir vincular en Francia a agricultura á industria.
O último bloque atende o impacto, e tamén o fracaso, dos cultivos americanos no comercio e a industria europea. Así, Isidro Dubert toma como exemplo o acontecido en Galicia cos produtos coloniais —coiros ao pelo, azucre, cacao, lá vicuña, café, etc.—, unha vez que o porto da Coruña se habilita en 1765 para comerciar en réxime de monopolio con América. Manuel Díaz-Ordóñez, pola súa banda, pon o foco no fracaso que supuxo a posible utilización dos territorios americanos para convertérense nunha fonte continúa de insumos estratéxicos para os exércitos e as armadas imperiais de España e Inglaterra entre os séculos XVI e XIX.
O libro remata cun artigo de David Rodríguez Couto sobre a expedición dos irmáns Nodal ao estreito de Magallanes e Terra de Fogo entre 1618 e 1619.