Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Didácticas Aplicadas
Áreas: Didáctica da Expresión Plástica
Centro Facultade de Formación do Profesorado
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
A finalidade deste curso é proporcionar as claves necesarias para experimentar un modelo de formación do profesorado baseado en procesos de aprendizaxe-proxecto, desde unha concepción artística da educación e desde un concepto específico de Educación Artística. Os contidos mestúranse cos métodos de actuación, sen perder de vista o obxectivo de crear un modelo formativo que esperte o interese e o coñecemento dos procesos creativos entendidos como procesos de investigación e que, ao mesmo tempo, axude aos futuros docentes a valorar o papel da arte na educación (e máis aló) e a deseñar e reconsiderar a súa práctica.
Os obxectivos principais son os seguintes:
-Deseñar e desenvolver proxectos interdisciplinares baseados no procesos creativo dirixidos ao alumnado de educación primaria.
-Achegarse á creación artística como un proceso continuo de investigación que explora tanto a nosa percepción da realidade como as diferentes formas de aproximarnos a ela.
-Profundizar nas grandes temáticas iniciadas na materia: Educación Visual e Plástica I: Contextos e Metodoloxía Artística
-Coñecer a creación visual e plástica desde a práctica (facer) e reflexionar sobre as súas posibilidades como modelo pedagóxico, así como sobre a súa relevancia no currículo escolar.
-Fomentar unha actitude reflexiva e crítica ante as creaciones artísticas e ante a ensinanza da expresión visual e plástica no contexto escolar.
-Analizar conceptos clave da educación artística e das diversas manifestacións artísticas, co obxectivo de construír un vocabulario propio que permita formular e defender un criterio fundamentado sobre a creación artística e a súa ensinanza.
Deseño de proxectos: principios de deseño, modos de acción, estrutura e recursos
Bloques de contidos:
1. Ampliar os grandes núcleos nos que se move a arte e a educación.
O obxectivo deste bloque son os seguintes:
- Coñecer os preconceptos que existen tanto sobre a arte como a educación artística. Indagar en que medida estes preconceptos foron construídos socialmente ou a partir dunha educación artística previa e observar os seus problemas (falta de proceso, ausencia de imaxinario persoal, reprodución de estereotipos) e propor outras formas de aprendizaxe en relación á creación dun estilo persoal.
- Analizar os contidos da expresión plástica (e outras materias) no currículo de educación primaria.
- Explorar outras formas de facer a partir da análise de referentes artísticos na búsqueda de novas linguaxes de representación.
2. Profundizar nas grandes temáticas iniciadas na materia Educación Visual e Plástica I: Contextos e Metodoloxía Artística. Incidir na continuación da práctica do facer a través da metodoloxía de talleres (gráfica, construción, modelado e narrativas) e coñecer novos recursos, que combinados entre eles, den lugar ao deseño de procesos-proxectos interdisciplinares.
3. Coñecer e vivenciar metodoloxías baseadas en proxectos artísticos e interdisciplinares, entendendo a Educación Artística como ferramenta fundamental para cuestionar e reflexionar sobre a realidade social, educativa e cultural. Os obxectivos principais deste bloque son os que se detallan a continuación.
- Coñecer e ampliar os referentes vistos na materia anterior co obxectivo de ampliar a nosa cultura visual e estética.
- Deseñar e poñer en práctica proxectos interdisciplinares baseados na creación artística.
- Profundizar no contexto sociocultural (arquitectura, patrimonio, identidade, ...) como motor de procesos e proxectos artísticos respectuosos coa diversidade e a diferencia, facendo fincapé nos seguintes aspectos:
• A contorna como fonte de coñecemento estético.
• Recoñecemento e valorización dos saberes e faceres locais: cara a unha educación artística situada.
• Tensións entre homoxeneización e diversidade cultural na escola: o rol do local.
• Deseño de experiencias pedagóxicas desde unha Pedagoxía Creativa do Lugar: infancia, comunidade e creación.
• A arte como medio para construír vínculos co contorno: imaxinación, coidado e pertenza.
1. Bibliografía Básica:
Blanco, V., Cidrás, S., Modia, R. (2019). Aprender a través da arte. Cara a unha escola imaxinada. Pontevedra: Kalandraka
Dewey, J. (2020). Experiencia e educación. Pontevedra: Kalandraka
Freinet, C. (2019). As técnicas Freinet da escola moderna. Pontevedra: Kalandraka
2. Bibliografía complementaria:
2a. Metodoloxías:
Abelleira, A., Abelleira, I. (2017). Os fíos de infantil. Vigo: Editorial Galaxia
Chard, S., Kogan, Y., Castillo, C. (2019). El Aprendizaje por Proyectos en Educación Infantil y Primaria, Madrid: Morata
Freire- Pérez, E., Blanco, V., & Cidrás, S. (2024). Creative Place-Based Education: Thinking, creating and inhabiting a commonplace with children. International Journal of education through art, 20(3), 379-392.
Goodman, M. (2018). Children Draw. A Guide to Why, When and How Children Make Art. London:Reaktion Books
Kent, C., Steward, J. (2019). Observar Conectar Celebrar. Las enseñanzas sobre creatividad de Sister Corita. Barcelona: Gustavo Gili
Malaguzzi, L. (2005). Los cien lenguajes de la infancia, Barcelona: Associació de Mestres Rosa Sensat
2b. Teoría educativa:
Eisner, E. W. (2004). El arte y la creación de la mente: el papel de las artes visuales en la transformación de la conciencia. Barcelona: Paidós.
Eisner, E. W. (1995). Educar la visión artística. Barcelona: Paidós.
Lowenfeld, V., Brittain, L. (2008). Desarrollo de la capacidad intelectual y creativa, Madrid: Síntesis
Vecchi, V. (2013) Arte y creatividad en Reggio Emilia, Madrid: Morata
Vigotski, L. (2016). A imaxinación e a expresión artística na infancia. Pontevedra: Kalandraka
-Coñecer o currículo escolar da educación artística, en sus aspectos plástico e audiovisual.
-Realizar itinerarios de formación con relación á arte para iniciar unha auténtica experiencia artística.
-Propoñer como referencia esencial da educación artística o coñecemento da arte contemporánea.
-Explorar e utilizar métodos e estratexias coherentes coa práctica artística contemporánea.
-Coñecer a arte e as obras de arte, que sexan capaces de reaccionar ante as propiedades estéticas dos obxectos (artísticos ou comúns) e de crear formas con valor estético.
-Desenvolver e evaluar contidos do currículo mediante recursos didácticos apropiados e promover as competencias correspondentes nos estudantes.
COMPETENCIAS ESPECÍFICAS EN RELACIÓN Á MEMORIA VERIFICADA DO TÍTULO
Competencias xerais:
G1 - Coñecer as áreas curriculares da Educación Primaria, a relación interdisciplinar entre elas, os criterios de avaliación e a
conxunto de coñecementos didácticos arredor dos respectivos procedementos de ensinanza e aprendizaxe
G3 Deseñar e regular espazos de aprendizaxe en contextos de diversidade que atendan ás necesidades educativas singulares do alumnado, á igualdade de xénero, á equidade e ao respecto dos dereitos humanos.
G4 Fomentar a convivencia na aula e fóra dela, e abordar a resolución pacífica de conflitos. Saber observar sistematicamente os contextos de aprendizaxe e convivencia, e saber reflexionar sobre eles.
G7 - Colaborar cos distintos sectores da comunidade educativa e do contorno social. Asumir a dimensión educativa de
función docente e de promoción da educación democrática para a cidadanía activa
G8 - Manter unha relación crítica e autónoma con respecto ao coñecemento, aos valores e ás institucións sociais públicas e privadas
G10 - Reflexionar sobre as prácticas da aula para innovar e mellorar o traballo docente. Adquirir hábitos e habilidades para
aprendizaxe autónoma e cooperativa e promovela entre o alumnado
G11 - Coñecer e aplicar as tecnoloxías da información e da comunicación nas aulas. Discernir selectivamente
información audiovisual que contribúa á aprendizaxe, á educación cívica e á riqueza cultural
Competencias Básicas:
CB1 Que o estudantado demostre posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e se atopa a un nivel que, se ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.
CB2 - Que o alumnado saiba aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dun xeito profesional e teña o
competencias que adoitan demostrarse mediante a elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro
da súa área de estudo
CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo)e emitir xuízos que inclúan a reflexión sobre cuestións relevantes de carácter social, científico ou ético
C B4 Que o estudantado poida transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado.
CB5 - Que os estudantes desenvolveron aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores
cun alto grao de autonomía
Competencias transversais:
T2 - Coñecemento instrumental da lingua galega, tanto a nivel oral como escrito
T3 - Coñecemento instrumental das tecnoloxías da información e da comunicación
Competencias específicas:
E53 Coñecer os fundamentos musicais, plásticos e de expresión corporal do currículo desta etapa, así como as teorías sobre a adquisición e
desenvolvemento das aprendizaxes correspondentes.
E55 - Coñecer o currículo escolar das ensinanzas artísticas, nos seus aspectos plásticos, audiovisuais e musicais
E56 Elaborar propostas didácticas que fomenten a percepción e expresión musicais, as habilidades motoras, o debuxo e a creatividade.
E57 - Desenvolver e avaliar os contidos do currículo utilizando os recursos didácticos axeitados e promover as competencias
correspondentes no alumnado
E58 Promover a sensibilidade relativa á expresión plástica e á creación artística.
A materia consta de 6 créditos ECTS, na que a teoría e a práctica están totalmente interrelacionadas por entender a docencia como un proceso artístico.
Tendo en conta as características da materia é preciso desenvolver unha metodoloxía que integre teoría e práctica. Para isto combínanse sesións expositivas con sesións interactivas máis centradas na aplicación práctica dos coñecementos. Estas sesións desenvólvense a través dunha metodoloxía de traballo colaborativo, o que supón unha forte implicación do alumnado, que debe realizar unha gran parte de traballo autónomo fora do horario de clase para poder participar dunha maneira activa nas diferentes sesións de traballo.
A docencia expositiva e interactiva será de carácter presencial. As titorías poderán realizarse parcialmente de xeito virtual.
As premisas básicas a nivel metodolóxico desta materia son: o deseño de propostas educativas baseadas nos procesos-proxcto de aprendizaxe, entendendo a Educación Artística como ferramenta fundamental no desenvolvemento de contidos interdisciplinares, e partindo dunha pedagoxía colectiva e colaborativa, rizomática e plural.
Organízase en proxectos-proceso de Aprendizaxe Artístico e de Educación Artística como obxecto de estudo. En relación aos proxectos de Aprendizaxe artístico, traballaranse, establecendo pontes entre a Arte Contemporánea e a Educación Artística, os seguintes aspectos:
• perceptivo e produtivo, centrados na observación e creación de formas bidimensionais e tridimensionais
• aspecto cultural: valorar, apreciar e coñecer a arte, centrándose na actual para establecer pontes entre a Creación Artística e a Educación-Investigación Artística.
• aspecto crítico - reflexivo, que relaciona os dous aspectos anteriores a través de estratexias de apreciación e reflexión artística como o debate, a crítica e o análise.
O profesorado desenvolverá en lingua galega a docencia da materia(expositiva, interactiva e titorial) e todas as actividades ligadas a ela, á marxe de que parte dos textos escritos que o alumnado deberá ler puidesen ofrecerse noutra lingua. O alumnado, pola súa parte, tamén interactuará co profesorado normalmente na lingua de perfil da materia, tanto a nivel oral como escrito, tanto nas clases como nas titorías, tanto en actividades presenciais como telemáticas ou non presenciais.
A asistencia a clase configúrase como un dereito e un deber do estudantado. O sistema de avaliación establecido nesta materia –de acordo co Regulamento de asistencia a clase nas ensinanzas oficiais de grao e mestrado da Universidade de Santiago de Compostela (aprobado polo Consello de Goberno con data do 25 de novembro de 2024) é o que se establece no punto c:
A asistencia a clase será preceptiva para superar a materia. Polo tanto, a asistencia tanto ás clases expositivas como ás interactivas é obrigatoria para superar a materia. A porcentaxe mínima de presencialidade necesaria para poder presentarse aos exames é do 80 %, o que permite un máximo de tres faltas. Para a xustificación das faltas estarase ao disposto no artigo 3 do Regulamento de asistencia a clase nas ensinanzas oficiais de grao e máster da Universidade de Santiago de Compostela aprobado polo Consello de Goberno con data 25 novembro de 2024.
MODALIDADE DE AVALIACIÓN CONTINUA
A avaliación será continua, formativa e cualitativa e a través do Deseño e posta en práctica de proxectos de aprendizaxe artístico, ademais da valoración reflexiva e crítica. Empregarase o portafolio como instrumento de formación e avaliación.
Aspectos a ter en conta:
a. Observación da participación na aula. Avaliarase positivamente a asistencia asidua, a actitude e boa disposición para aprender e a participación con interese na actividade realizada na aula. Contará desde un 5 ata un 15% da cualificación da asignatura. Será necesario asistir como mínimo ao 80% das sesións teóricas e/ou prácticas e participar activamente nas mesmas para obter a puntuación máxima global do apartado.
b. Portafolios. Un portafolios é a colección de evidencias de todo tipo que permiten ao docente e ao alumno reflexionar sobre o proceso de aprendizaxe. É unha forma de avaliar principalmente os procesos. O alumnado deberá realizar un portafolios que recolla todas as producións desenvolvidas no curso. Este suporá entre un 40 e un 50% da cualificación da asignatura.
c. Informes e outras producións: recollen e amplían as ideas principais dos contidos tratados, a metodoloxía de traballo e as conclusións que se derivan da análise realizada. Durante o curso, cada alumna/o deberá presentar a súa produción resultado do seu traballo nas sesións expositivas, interactivas e titoriais. O profesorado da asignatura dará as instrucións oportunas sobre forma, contido e prazos. Valorarase entre un 30 e un 40% da cualificación da asignatura.
d. Presentacións orais. Contarán entre un 5 e un 15% da cualificación da asignatura. O alumnado deberá realizar como mínimo unha presentación oral na que demostrará o dominio das competencias adquiridas.
Aparte das indicacións concretas sobre avaliación que se sinalen oportunamente, son criterios principais para avaliar o rendemento académico do alumnado:
1. A actitude aberta e receptiva para aprender novos contidos e incorporalos á formación do futuro docente de E. Primaria.
2. A participación activa nas clases en relación cos contidos do programa e a realización puntual das tarefas previstas para as actividades presenciais.
3. A iniciativa na actividade preparatoria autónoma (informes, traballos, …)
4. Ademais, contará o grao de experimentación, descubrimento e uso de distintas posibilidades cos materiais: técnicas bi e tridimensionais, a información e documentación utilizada e a riqueza de reflexións persoais. Tamén contará que cada traballo sexa unha búsqueda nova; os proxectos teñen que reflectir o grao de implicación nese proceso creativo.
Para a recuperación da materia se presentarán de novo os proxectos non superados, tendo en conta as observacións para a súa mellora, ampliación ou repetición, realizadas no transcurso das entrevistas e reflexións compartidas sobre os mesmos.
CASUÍSTICAS ESPECÍFICAS DA AVALIACIÓN:
Alumnado con exención de docencia: O alumnado que teña recoñecida a exención de docencia, poderá cursar esta materia únicamente se cumple coa obrigatoriedade de asistencia. A asistencia tanto ás clases expositivas como interactivas, é imprescindible para superar a materia, polo que non poderá acollerse á exención para os efectos desta docencia.
INTEGRIDADE ACADÉMICA:
Nos casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas, aplicarase o disposto na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións da USC.
LINGUA/IDIOMA
O profesorado da materia impartirá as clases en galego e empregará todo o material de aula neste idioma, coa idea de poder avaliar o dominio por parte do alumnado da competencia T2 da USC (coñecemento instrumental da lingua galega, tanto a nivel oral como escrito). As e os estudantes normalmente presentarán en galego tanto as súas exposicións orais como os traballos escritos da materia. Serán valoradas no apartado de participación activa as súas intervencións en galego.
Como consta na Memoria da titulación, nesta asignatura está previsto que o alumnado dedique un total de 150 horas, das que 51 corresponden a traballo presencial na aula e 99 a traballo autónomo e preparatorio. Respecto ao traballo do alumnado, á parte das orientacións que o profesorado vaia dando a coñecer, véxase o apartado 9 deste programa sobre recomendacións.
- Asistir asidua e participativamente ás clases e titorías
- Cumprir un ritmo de traballo programado e acorde coa avaliación continua. (Non é aconsellable confiar a preparación da asignatura para o final de curso).
- O alumnado deberá respectar as datas establecidas para a entrega de traballos.
Recoméndase a todo o alumnado que manteña un seguimento activo da asignatura mediante as titorías e as plataformas virtuais, para facilitar o axeitado desenvolvemento da asignatura e a superación da mesma. Nalgúns casos, poderá establecerse un plan de traballo persoal, acorde coas circunstancias específicas de cada alumno, sempre que se respecten e se garantan os mesmos principios de equidade na avaliación e de igualdade de oportunidades para todo o alumnado da asignatura.
Todas as actividades desenvolvidas na materia de Educación Visual e Plástica II: Procesos e Proxectos Artísticos son de asistencia obrigatoria. Concretando, todo o alumnado matriculado debe desenvolver integramente as actividades das clases, tanto interactivas como expositivas.
Outras Observacións:
-Perspectiva de xénero: Recoméndase facer uso da linguaxe non sexista, tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados.
- Obrigatoriedade de uso da conta de correo rai.
- Obrigatoriedade de emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade.
-Non se poderá empregar o de teléfono móbil, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose o alumnado das consecuencias legais e académicas que podan derivarse dun emprego non axeitado do mesmo.
-Ter en conta que o ensino-aprendizaxe (clases / titorías) é un proceso privado, enténdase privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia.
-Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos
Estella Leticia Freire Perez
Coordinador/a- Departamento
- Didácticas Aplicadas
- Área
- Didáctica da Expresión Plástica
- Teléfono
- 982821029
- Correo electrónico
- estela.freire [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Axudante Doutor LOSU
| Martes | |||
|---|---|---|---|
| 12:00-13:30 | Grupo /CLIL_01 | Galego | Aula de Plástica |
| 16:00-17:30 | Grupo /CLIL_02 | Galego | Aula de Plástica |
| 17:30-19:00 | Grupo /CLIL_04 | Galego | Aula de Plástica |
| 19:00-20:30 | Grupo /CLIL_05 | Galego | Aula de Plástica |
| 27.05.2026 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula de Plástica |
| 06.07.2026 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula de Plástica |