Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 30 Clase Interactiva: 18 Total: 51
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Bioquímica e Bioloxía Molecular
Áreas: Bioquímica e Bioloxía Molecular
Centro Facultade de Ciencias
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
- Describir As principais ruras metabólicas e a súa regulación
- Identificar as interconexións entre os procesos metabólicos de glúcidos, lípidos e proteínas
- Describir as interrelacións metabólicas entre os diferentes órganos e tecidos en diferentes situacións fisiolóxicas e patolóxicas
- Utilizar algunhas técnicas de laboratorio e familiarizarse coa metodoloxía científica utilizada no campo das ciencias da vida
- Aprender terminoloxía científica relacionada coas ciencias da vida
CONTIDOS TEÓRICOS
UNIDADE TEMÁTICA 1. BIOENERXÉTICA E INTRODUCIÓN AO METABOLISMO
Tema 1. Bioenerxética: termodinámica dos procesos biolóxicos. Concepto e características da enerxía libre. O ATP como unidade biolóxica de enerxía libre. Concepto de carga enerxética. Outras moléculas ricas en enerxía.
Tema 2. Introdución ao metabolismo. Conceptos xerais. Catabolismo e anabolismo. Principios xerais de regulación do metabolismo. Esquema xeral do metabolismo intermediario.
UNIDADE TEMÁTICA 2. ROTEIROS CENTRAIS DO METABOLISMO
Tema 3. Ciclo dos ácidos tricarboxílicos. Introdución. Reaccións. Balance. Regulación. Ciclo do glioxilato e a súa relación co ciclo dos ácidos tricarboxílicos.
Tema 4. Cadea respiratoria: transporte electrónico mitocondrial. Introdución. Moléculas transportadoras de electróns. Complexos proteicos transportadores de electróns. Enerxética do transporte de electróns. Formación e eliminación de especies reactivas do osíxeno.
Tema 5. Fosforilación oxidativa. Introdución. Estrutura do complexo enzimático ATP sintasa. Acoplamento enerxético entre a cadea respiratoria e a fosforilación oxidativa: mecanismo quimiosmótico. Axentes desacoplantes.
UNIDADE TEMÁTICA 3. METABOLISMO DE GLÚCIDOS
Tema 6. Introdución. Procesos de fermentación e respiración. Glicolise: reaccións e balance. Destinos metabólicos do piruvato nos procesos de fermentación e na respiración celular. Sistemas lanzadeira de electróns. Incorporación doutros glúcidos á glicolise.
Tema 7. Ruta das pentosas fosfato. Introdución. Reaccións: fase oxidativa e non oxidativa. Balance.
Tema 8. Gliconeoxénese. Introdución. Ruta central da gliconeoxénese. Balance. Precursores gliconeoxénicos. Regulación coordinada das rutas glicolítica e gliconeoxénica.
Tema 9. Metabolismo do glicóxeno. Introdución: funcións do glicóxeno hepático e muscular. Glicoxenolise: reaccións. Glicoxenoxénese: reaccións. Regulación do metabolismo do glicóxeno.
UNIDADE TEMÁTICA 4. METABOLISMO DE LÍPIDOS
Tema 10. Degradación de triglicéridos. Dixestión e absorción de lípidos. Degradación de triglicéridos no tecido adiposo. Regulación da lipolise no tecido adiposo branco.
Tema 11. Degradación de ácidos graxos. Introdución. Reaccións da beta-oxidación de ácidos graxos. Balance. Reaccións de sínteses e utilización de corpos cetónicos. Cetose e cetoacidose.
Tema 12. Biosíntese de ácidos graxos. Introdución. Estrutura do complexo enzimático ácido graxo sintasa. Reaccións dun ciclo de elongación de ácidos graxos. Balance. Biosíntese de ácidos graxos insaturados. Regulación do metabolismo de ácidos graxos.
Tema 13. Biosíntese de lípidos complexos. Biosíntese de triglicéridos e fosfoglicéridos. Biosíntese de esfingolípidos. Biosíntese de colesterol e outros esteroles.
Tema 14. Transporte de lípidos en sangue: metabolismo de lipoproteínas. Sistemas de transporte de lípidos en sangue. Estrutura e clasificación de lipoproteínas. Metabolismo de quilomicróns. Metabolismo de VLDL e LDL. Metabolismo de HDL.
UNIDADE TEMÁTICA 5. METABOLISMO DE AMINOÁCIDOS E OUTROS COMPOSTOS NITROXENADOS
Tema 15. Degradación de aminoácidos. Esquema xeral do metabolismo proteico. Recambio proteico. Eliminación do grupo amino dos aminoácidos. Ciclo da urea. Destino metabólico dos esqueletos carbonados dos aminoácidos.
Tema 16. Biosíntese de aminoácidos. Procedencia e incorporación do grupo amino: ciclo do nitróxeno. Procedencia do esqueleto carbonado dos aminoácidos. Os aminoácidos como precursores de diferentes moléculas con funcións biolóxicas.
Tema 17. Metabolismo de nucleótidos. Esquema xeral do metabolismo de nucleótidos. Degradación e síntese de nucleótidos de purina. Degradación e síntese de nucleótidos de pirimidina.
UNIDADE TEMÁTICA 6. INTEGRACIÓN E COORDINACIÓN DOS PROCESO METABÓLICOS EN MAMÍFEROS
Tema 18. Perfís metabólicos de diferentes órganos e tecidos. Regulación hormonal do metabolismo. Adaptacións metabólicas no ciclo alimentación-xaxún. Alteracións metabólicas na diabete.
SEMINARIOS (ASPECTOS APLICADOS DO METABOLISMO):
1. Proceso de termoxénese no tecido adiposo marrón e o seu papel na hibernación.
2. Exemplos de enfermidades metabólicas por deficiencias enzimáticas.
3. Estudos metabolómicos: estratexias en metabolómica.
CONTIDOS PRÁCTICOS (PRÁCTICAS DE LABORATORIO)
Valoración de metabolitos (nucleótidos e moléculas relacionadas) por HPLC.
1. Preparación de reactivos: fase móbil e soluciones patrón.
2. Preparación de mostras biolóxicas.
3. Manexo do equipo de HPLC. Inxección de mostras.
4. Identificación de picos mediante sobrecarga e análise do espectro de absorción ultravioleta.
5. Cuantificación. Análise dos resultados e aplicación ao ensaio dunha función glicolítica (PFK-1) e gliconeoxénica (FBPasa-1).
BIBLIOGRAFÍA BÁSICA
- NELSON, D.L. & COX, M.M., Lehninger Principios de Bioquímica, 7ª ed., Ed. Omega, Barcelona, 2018.
- MCKEE, T. & MCKEE, J.R. Bioquímica: las bases moleculares de la vida. 7ª ed., Ed. McGRawHill Interamericana, México, 2020 (versión electrónica)
- FEDUCHI, E., ROMERO,C.S., YÁÑEZ, E. & GARCÍA HOZ,J., Bioquímica: Conceptos esenciales, 3ª ed. Ed. Médica Panamericana. Madrid, 2021 (versión electrónica)
- TYMOCZKO, J.L., BERG, J.M. & STRYER, L., Bioquímica: curso básico. Ed. Reverté; Barcelona, 2014.
- STRYER,L; BERG, J.M. & TYMOCZCO, J.L., Bioquímica con aplicaciones clínicas, 7ª ed., Ed. Reverté, Barcelona, 2013.
- VOET, D., VOET, J. & PRAT, C.W., Fundamentos de bioquímica: la vida a nivel molecular. 4ª ed., Ed. Panamericana, Buenos Aires, 2016 (versión electrónica).
- RODWELL, V.W., BENDER, D.A., BOTHAM, K.M., KENNELLY, P.J. & WEIL, P.A. Harper - Bioquímica ilustrada, 31. ed., Ed. McGraw Hill Interamericana, México, 2018 (versión electrónica)
- KOOLMAN, J. & RÖHM, K.H., Bioquímica: texto y atlas, 4ª ed., Ed. Médica Panamericana, Madrid, 2012.
- FERRIER, D.R., Bioquímica LIR, 7ª ed., Ed. Wolters Kluver; Barcelona, 2017.
BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
- NEWSHOLME, E. and LEECH, A. Functional Biochemistry in Health and Disease. Wiley – Blackwell Ed. 2010.
- LIEBERMANS, M. & PEET, A., Bioquímica Médica Básica: un enfoque clínico., 5th. ed., Ed. Lippincott, 2018
- BERG, J.M., TYMOCZKO,J.L. & STRYER, L., Bioquímica: aplicaciones clínicas, 7ª ed., . Reverté, Barcelona, 2015 (versión electrónica)
- BAYNES, J.W. & DOMINICZAK, M.H., Bioquímica médica, 5ª ed., Ed. Elsevier, Barcelona, 2019
H/D08 - Planificar e utilizar os principais métodos experimentais dirixidos á análise da actividade biolóxica, técnicas de illamento, caracterización de moléculas biolóxicas, desenvolvemento de sistemas terapéuticos e avaliación de substancias activas.
Comp01 - Desenvolver a capacidade de organizar e planificar adecuadamente o traballo, partindo dunha síntese e análise que permitan tomar decisións.
Comp08 - Ser capaz de comunicar unhas conclusións e coñecementos de forma argumentada a públicos especializados e non especializados con claridade e precisión, tamén en linguas estranxeiras, principalmente en lingua inglesa.
Con05 - Coñecer e interpretar a diversidade do mundo microbiano, o metabolismo, a fisioloxía e a xenética que regula as súas funcións.
Con06 - Comprender en profundidade os principais procesos fisiolóxicos e metabólicos dos organismos multicelulares, así como identificar e explicar as bases moleculares e a regulación dos devanditos procesos.
H/D01 - Aplicar adecuadamente as ferramentas físicas, químicas, matemáticas e estatísticas ao estudo dos procesos biolóxicos.
Con10 - Adquirir coñecementos e distinguir as distintas aplicacións dos principais métodos experimentais e de instrumentación.
H/D04 - Integrar e interpretar as bases da regulación endócrina e dos distintos sistemas de comunicación intercelular e de sinalización intracelular
- Clases expositivas (30 h) nas que se impartirán os contidos teóricos. A exposición dos contidos apoiarase en presentacións elaboradas especificamente para cada tema.
- Seminarios interactivos (3 h). Trataranse temas relacionados cunha aplicación práctica de conceptos metabólicos.
- Titorías en grupo (3 h). Estas sesións interactivas servirán para orientar ao alumnado na elaboración dun “mapa metabólico” (traballo individual) que servirá como ferramenta de traballo para obter unha visión global da interconexión das diferentes rutas e procesos metabólicos.
- Prácticas de laboratorio: 5 sesións de 3 h cada unha. As prácticas realizaranse en grupos de 10 alumnos/as como máximo no laboratorio da Facultade de Ciencias. Poñerase ao dispor do alumnado, a través da aula virtual, un Manual de Prácticas, no que se detallan os aspectos teóricos así como a metodoloxía para seguir para o desenvolvemento de cada práctica. Cada alumno/para debe elaborar, seguindo as indicacións do profesorado, un informe de prácticas que será avaliado. Todo o alumnado deberá acudir ás prácticas provisto de luvas de látex e bata de laboratorio.
- Utilizarase de forma continuada como apoio á docencia a aula virtual (Campus Virtual da USC).
1) Prácticas de laboratorio (20% da cualificación global).
Valoraranse os seguintes aspectos: a destreza e a habilidade no manexo do material e equipos de laboratorio; a actitude e o interese mostrado no desenvolvemento da práctica; a resposta ás cuestións expostas polo profesorado; a presentación dos resultados e a capacidade para interpretar e discutir os datos obtidos (valoración do informe de prácticas). Resultados da aprendizaxe avaliados: H/D08, Comp01, Comp08, H/D01, Con10.
2) Mapa metabólico (traballo individual; 10% da cualificación global)
Valorarase a presentación e os contidos de acordo a unha rúbrica dispoñible para o alumnado na aula virtual (10% da cualificación global). Resultados da aprendizaxe avaliados: Comp01, Con05, Con06, H/D01.
A cualificación correspondente aos dous apartados anteriores manterase nas dúas oportunidades de cada convocatoria (1ª e 2ª oportunidade).
3) Exame final (70% da cualificación global).
Valorarase a capacidade para relacionar, integrar e aplicar os coñecementos adquiridos mediante un exame final que se realizará na data oficial programada polo Centro. O exame constará de 2 partes: (a) un exame test de 40-50 preguntas, con catro opcións de resposta e unha soa correcta; (b) un exame de 3-5 preguntas de resposta aberta. O exame final na 2ª oportunidade será similar en canto ao tipo de preguntas ao realizado na 1ª oportunidade. Os exames realizaranse de forma presencial. Resultados da aprendizaxe avaliados: Comp01, Con05, Con06, Con10, H/D04. A cualificación final obterase da suma das cualificacións obtidas nos tres apartados descritos anteriormente e nas proporcións indicadas.
REQUISITOS:
1. Para a superación do exame final o alumno/para deberá obter un mínimo do 45% da puntuación máxima do conxunto do exame (3,2 puntos nunha puntuación máxima de 7,0). En caso de non obter esta puntuación mínima, a cualificación do exame final non se sumará á cualificación obtida no resto de apartados. 1. Non se contempla a dispensa de asistencia ás prácticas. A asistencia presencial e a participación activa nas clases prácticas de laboratorio é un requisito indispensable para poder realizar o exame final, e por tanto aprobar a materia, tanto na convocatoria ordinaria como na oportunidade de recuperación. A falta de asistencia a unha práctica deberá ser xustificada documentalmente e, sempre que sexa posible, comunicada con antelación. O alumno/deberá recuperar a(s) práctica(s) non realizada(s) noutro grupo que lle sexa asignado. En caso de non recuperala(s) considérase que as prácticas non foron superadas.
2. Ao alumnado de segunda e sucesivas matrículas que realizasen as prácticas, manteráselles, se así o desexan, a cualificación correspondente á apartado "valoración das prácticas de laboratorio" durante os tres seguintes cursos académicos.
1. Traballo presencial na aula: 54 horas, distribuidas da seguinte forma,
- clases expositivas: 30 h
- prácticas de laboratorio: 15 h
- seminarios: 3 h
- titorías en grupo reducido: 3 h
- realización de exames: 3 h
2. Tempo de estudo e traballo personal: 96 horas, distribuidas da seguinte forma:
- estudo dos contidos teóricos: 70 h
- elaboración do informe de prácticas: 15 h
- elaboración do mapa metabólico: 11 h
TEMPO TOTAL DE TRABALLO DO ALUMNO/A: 150 horas
Recoméndase ao alumnado:
- asistir regularmente ás clases expositivas, seminarios e titorías.
- dedicar un tempo de estudo e traballo persoal xusto despois de cada clase expositiva para ordenar, e entender e fixar os contidos fundamentais de cada tema.
- elaborar o "borrador" de mapa metabólico de maneira gradual ao longo do semestre, incorporando ao mesmo as rutas metabólicas estudadas.
- Os idiomas utilizados na docencia serán castelán e galego, idiomas oficiais da USC.
- Para os casos de realización fraudulenta de probas ou exames será de aplicación o recollido na "Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.
- Soamente o alumnado que non realizou ningunha actividade académica durante o curso obterá a cualificación de "non presentado".
Jose Antonio Villamarin Cid
Coordinador/a- Departamento
- Bioquímica e Bioloxía Molecular
- Área
- Bioquímica e Bioloxía Molecular
- Correo electrónico
- antonio.villamarin [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Maria De Izaskun Ibarguren Ariceta
- Departamento
- Bioquímica e Bioloxía Molecular
- Área
- Bioquímica e Bioloxía Molecular
- Teléfono
- 982822209
- Correo electrónico
- mdeizaskun.ibarguren [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Maria Dolores Lopez Pedrouso
- Departamento
- Bioquímica e Bioloxía Molecular
- Área
- Bioquímica e Bioloxía Molecular
- Correo electrónico
- mariadolores.lopez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Axudante Doutor LOSU
| Xoves | |||
|---|---|---|---|
| 17:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | 2P AULA 2 SEGUNDA PLANTA |
| Venres | |||
| 17:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | 2P AULA 2 SEGUNDA PLANTA |
| 22.05.2025 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | 2P AULA 3 SEGUNDA PLANTA |
| 22.05.2025 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | 2P AULA 4 SEGUNDA PLANTA |
| 07.07.2025 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | 2P AULA 3 SEGUNDA PLANTA |
| 07.07.2025 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | 2P AULA 4 SEGUNDA PLANTA |