Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Pedagoxía e Didáctica
Áreas: Didáctica e Organización Escolar
Centro Facultade de Ciencias da Educación
Convocatoria:
Docencia: Sen docencia (Extinguida)
Matrícula: Non matriculable
“Formar profesionais capaces de contribuír ao desenvolvemento integral de nenos e nenas tendo en conta o contexto familiar e sociocultural ao que pertencen e respondendo as súas necesidades e aos retos educativos que presenta actualmente a sociedade do coñecemento e da información”.
Nesa dirección:
- Desenvolver un proxecto formativo que responde ao seguinte perfil de mestre/a: un profesional reflexivo, capaz de xustificar o que fai, os seus por qué e para qué; cun amplo coñecemento psicopedagóxico sobre o que fundamentar, autoavaliar e innovar súa actuación docente así como a contextualización do currículo; capaz de traballar en equipo e de participar de maneira colexiada no goberno do centro; e capaz de asumir o desafío do seu propio perfeccionamento preservando seu equilibrio emocional.
- Promover o acceso a un coñecemento básico sobre a función docente pero nun sentido amplo. Máis especificamente, promover a reflexión sobre as seguintes dimensións que definen profesionalmente a un mestre/a, e que condicionan (limitando ou potenciando) a súa actuación: o sistema educativo (política, lexislación, cambio educativo), o currículo, o centro escolar, o contexto cultural, social e familiar no que se inserta o centro, os estudantes, o rol docente, o modelo de aprendizaxe, a teoría e a práctica do ensino, e os recursos didácticos.
1.- Análise das condicións da práctica docente.
2.- Introdución á investigación-acción.
3.- O currículo como referente da práctica docente: conceptualización e lexislación educativa
4.- A reflexión epistemolóxica sobre o coñecemento e a acción docente: supostos ideolóxicos do currículo e teorías implícitas do profesorado.
5.- O profesor como protagonista da acción docente: biografía, cultura e socialización Profesional.
6.- Os estudantes como destinatarios e mediadores da practica docente.
7.- A aprendizaxe escolar: O que da sentido á acción docente. A elección dun modelo.
8.- O ensino como quefacer docente: A creación das condicións favorables. A organización das tarefas. A avaliación como dilema. A elección de Modelos de Ensino e Métodos Didácticos.
9.- A escola como o espazo da práctica docente: Cultura escolar e cambio educativo. Modelo colaborativo e toma de decisións no goberno dos centros. Solución de conflitos e participación da comunidade educativa.
BASICA:
Bolivar, A. (2010) Competencias básicas y currículo. Síntesis.
Trillo, F. y Sanjurjo, L. (2008) Didáctica para profesores de a pie. Propuestas para comprender y mejorar la práctica. Homo Sapiens
Zabalza Beraza, M. A. e Zabalza Cerdeiriña, M. A. (2012) Profesores y profesión docente. Entre el ser y el estar. Narcea.
COMPLEMENTARIA:
Bolívar, A. y Domingo, J. (2024). Comunidades de práctica profesional y mejora de los aprendizajes. Editorial Grao.
Cuadernos de Pedagogía (2022). Reflexiones sobre la LOMLOE. 537.
Delval, J. (2006). Hacia una escuela ciudadana. Morata.
Doyle,W. (1983). Academic Work. Rev.of educational Research,53(12), 159-199.
Ertmer, P.A. y Newby, T.J. (2013). Behaviorism, Cognitivism, Constructivism: Comparing Critical Features From an Instructional Design Perspective. Perf. Improvement Qrtly, 26, 43-71. https://doi.org/10.1002/piq.21143
Escudero Muñoz, J.M. (2011) Centros escolares, condiciones de trabajo y desarrollo profesional de los docentes. González, Mª. T. (Coord.). Innovaciones en la gestión y el gobierno de los centros escolares. Síntesis.
Escudero Muñoz, J.M. (2017) (Comp.). Inclusión y exclusión educativa: Realidades, miradas y propuestas. Nau Llibres.
Freire, P. (1969) La educación como práctica de la libertad. Siglo Veintiuno.
Fullan, M. (2002). Los nuevos significados del cambio en la educación. Octaedro.
Gardner, H. (1993) La mente no escolarizada. Como piensan los niños y cómo deberían enseñar las escuelas. Paidós.
Gimeno Sacristán, J. ( 2008). Educar por competencias, ¿qué hay de nuevo?. Morata.
Gómez Hurtado, I. y García Prieto, F. (2021). Manual de didáctica general para la diversidad. Pirámide.
Marcelo, C. (2011) Evaluación del desarrollo profesional docente. Davinci.
Naciones Unidas (1989). Convención sobre los Derechos del niño. https://www.ohchr.org/es/instruments-mechanisms/instruments/convention-…
Pérez Gómez, Á. (2024). La revolución pedagógica de la IA educativa. Márgenes, Revista de Educación de la Universidad de Málaga, 5(2), 220-235. https://doi.org/10.24310/mar.5.2.2024.20485
Perrenoud, P. (2008) Diez nuevas competencias para enseñar. Editorial Grao.
Santos Guerra, M. (Coord.) (2009). Escuelas para la democracia. Kluwer.
Trillo, F. y Fraga-Varela, F. (2023). Efectos indeseados de la LOMLOE: de las razonables competencias formativas generales al disparate de una taxonomía de conductas operativas específicas. Un análisis del currículo en Galicia. En J. M. Escudero, J. M. Moreno, M. P. Pérez-García y J. Domingo (Coords.). Compromiso con la mejora educativa. Homenaje al profesor Antonio Bolívar. Facultad de Ciencias de la Educación Universidad de Granada.
Zeichner, K.M. (2010). La formación del profesorado y la lucha por la justicia social. Morata.
Competencias Xerais:
G1. Coñecer as áreas curriculares da Educación Primaria, a relación interdisciplinar entre elas, os criterios de avaliación e o corpo de coñecementos didácticos en torno aos procedementos do ensino e aprendizaxe respectivos.
G3. Abordar con eficacia situacións de aprendizaxe de linguas en contextos multiculturais e plurilingües. Fomentar a lectura e o comentario crítico de textos dos diversos dominios científicos e culturais contidos no currículo escolar.
G4. Deseñar e regular espazos de aprendizaxe en contextos de diversidade e que atendan á igualdade de xénero, á equidade e ao respecto aos dereitos humanos que conformen os valores da formación cidadán.
G5. Fomentar a convivencia na aula e fora dela, resolver problemas de disciplina e contribuír á resolución pacífica de conflitos. Estimular e valorar o esforzo, a constancia e a disciplina persoal nos estudantes.
G10. Reflexionar sobre as prácticas de aula para innovar e mellorar a labor docente. Adquirir hábitos e destrezas para a aprendizaxe autónoma e cooperativa e promovelo entre os estudantes.
G11. Coñecer e aplicar nas aulas as tecnoloxías da información e da comunicación. Discernir selectivamente a información audiovisual que contribúa ás aprendizaxes, á formación cívica e á riqueza cultural.
Competencias específicas:
E.7.-Analizar e comprender os procesos educativos na aula e fora dela relativos o periodo 6-12.
E.11.- Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula.
E.12.- Abordar e resolver problemas de disciplina.
E.13.- Promover o traballo cooperativo e o traballo e esforzo individuais.
E.14.- Promover accións de educación en valores orientadas a preparación dunha cidadanía activa e democrática.
E.15.-Coñecer e abordar situacións escolares en contextos multiculturais.
Competencias básicas:
B.2.- Que os estudantes sepan aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posean as competencias e as demostren por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
B.3.- Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da sía área de estudo) para emitir xuizos que incluan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
B.4.- Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado.
B.5.- Que os estudantes teñan desenvolvido aquelas habilidades da aprendizaxe necesarias para emprender estudios posteriores cun alto grao de autonomía.
Competencias transversales:
T.2.- Coñecemento instrumental da lingua galega.
T.3.- Coñecemento instrumental das tecnoloxías da información e da comunicación.
De acordo coa organización prevista pola USC haberá sesións expositivas e outras interactivas. As primeiras responden ao obxectivo de presentar os contidos básicos, e as segundas ofrecen a oportunidade de reflexionar respecto diso mediante o desenvolvemento de diversas actividades e, especialmente, o debate no aula. Para todo iso contarase cun dossier que recolle os documentos de lectura imprescindibles para a materia, que estará dispoñible. Deste xeito no aula evítase o angustio de “copiar apuntes”: toda a información está no dossier. Iso si, interesa no aula “tomar notas” coas que “iluminar” os textos do dossier para a súa mellor comprensión. Nesta dirección, convirá discernir en termos de Doyle que as tarefas de comprensión non son tarefas de opinión, e que o que se esixe son as primeiras; en ningún caso haberá tarefas de memoria ou rutina.
Para emitir un xuizo de valor sobre o logro das competencias estimarase ponderadamente:
1. Participación activa e argumentada no aula e estruturas dixitais de apoio á docencia. Isto conleva a presentación de breves reflexións por escrito sobre diversos temas que se solicitarán no transcurso das sesións de aula (10%).
2.Diario de Aula das sesións expositivas con estrutura FTA (40%). Este procedemento para a avaliación continua implica a asistencia regular. A súa entrega realizarase no Campus Virtual nos apartados especificamente habilitados, na data que se indique e nun documento en formato PDF denominiado “nome.primerapellido.pdf”.
3.Exame Final: Consistirá nunha serie de preguntas abertas que se responden con axuda do material (non é memorístico), e reclaman do estudante unha reconstrución crítica do coñecemento, é dicir, un posicionamento (síntese de explicación e valoración) solidamente argumentado no discurso científico (non unha mera opinión), e unha proxección dese coñecemento a contextos reais de intervención didáctica mediante a identificación e análise de exemplos concretos, preferiblemente extraídos da propia experiencia (50%).
4.Para superar a materia é imprescindible obter un mínimo dun 4 sobre 10 tanto no exame como no Diario de Aula.
5. Seguindo o Regulamento aprobado en Consello de Goberno da USC o 25 de novembro de 2024 é preceptiva a asistencia para presentarse á realización do exame e superar a materia. A porcentaxe obrigatoria de presencialidad é dun 80%. Terase en conta a posible xustificación da inasistencia nos casos contemplados na normativa.
6. Para a segunda convocatoria rexen todos os criterios anteriores.
7. Para os estudantes que repiten a materia e non queiran ou poidan asistir con regularidade á mesma, ofrecerase unha alternativa aos puntos 1 e 2, que se fará pública a través do campus virtual ao comezo de curso. Neste caso, tampouco lles será de aplicación: o que concierne ao Diario de Aula do punto 4 e, obviamente, o punto 5.
8. Para o alumnado con exención oficial de docencia ou con dispensa de asistencia: todo rexe igual que para os alumnos asistentes con regularidade, excepto os puntos 1 e 5, como é obvio. Recoméndase expresamente que asistan a unha titoría ao comezo de curso na que se fixará unha lectura complementaria da que se elaborará un diario con formato FTA a partir de cada un dos capítulos que a compoñen. Con este traballo mantéñense os mesmos porcentaxes e tarefas de avaliación que o resto dos seus compañeiros.
9. Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o que se recolle na normativa de avaliación do rendemento dos estudantes e de revisión das cualificacións.
Horas expositivas: 24
Horas interactivas: 24
Horas de titoría: 3
Total horas presenciais: 51
Horas de traballo do estudiante: 99
Total horas de dedicación da materia: 150
Fronte a unha memorización pasiva, entender a lóxica do que se presenta e, sobre todo, atribuir sentido aos temas que se estudan, mediante a personalización do coñecemento ou a aprendizaxe significativa resulta inescusable. Desde esa perspectiva, convén saber que o desenvolvemento das competencias implica estar en condicións de utilizar o coñecemento (resolver tarefas) máis aló do contexto académico, é dicir, en contextos reais da práctica profesional. Nesta dirección, desenvolver unha aprendizaxe autorregulada que reforce unha motivación intrínseca ben enraizada na vontade (vocación) de ser mestre ou mestra, é moi conveniente. As actitudes como predisposición para actuar poden e deben ser reguladas intencionalmente mediante o desenvolvemento dos proceso metacognitivos e unha especial atención á dimensión emocional da aprendizaxe.
Nos casos contemplados na normativa da Facultade, os alumnos poderán solicitar a exención oficial de docencia ou dispensa de asistencia; para iso o alumnado debe poñerse en contacto co profesorado ao obxecto de coñecer as directrices apropiadas para o cumprimento do programa e a superación da materia.
A materia dispoñerá desde o seu inicio dun lugar específico no Campus Virtual da USC (https://cv.usc.es ) onde se dará soporte básico ao alumnado a través do foro. Este Campus Virtual estará normalizado no seu uso desde o comezo das clases de forma que supoña a infraestrutura básica de apoio para a docencia. Neste espazo o alumnado atopará indicacións de apoio para as tarefas da docencia interactiva propostas e as tarefas de avaliación, que se mostran no apartado de Metodoloxía e Avaliación da presente Guía Docente.
As actividades para desenvolver nas sesións interactivas levan aparellada a entrega dun traballo de aula. Nalgúns casos, estas tarefas requirirán un traballo cooperativo entre grupos dun máximo de 4 persoas.
Pola experiencia de cursos anteriores, e debido á situación da materia no plan de estudos, no primeiro curso e primeiro semestre, sabemos que o alumnado ten pouco coñecemento das infraestruturas propostas no apoio da docencia. Para liquidalo, o profesorado da materia achegará as orientacións e axuda pertinente desde a materia para a activación nos seus dispositivos persoais.
Os traballos realizados polo alumnado deben entregarse, preferentemente, a través da aula virtual; en todo caso, o profesorado poderá solicitar a entrega por outros medios.
Responsabilidade ambiental. Se o/a docente da materia solicita a entrega en papel, debe cumprir os seguintes requisitos:
- Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
- Sempre que sexa posible, empregar grazas en lugar de encadernación.
- Usar as dúas caras do papel e, no caso de ser unha impresión, facelo en calidade "aforro de tinta".
- Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
- Evitar anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.
Perspectiva de xénero. Recoméndase facer unha lectura do documento que se enlaza e actuar en consecuencia: https://assets.usc.gal/cdn/ff/QKcBDjOX5QgeJQkeVe81BaV8Ho1…
Obrigatoriedade de uso da conta de correo RAI.
Obrigatoriedade de emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365 e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade.
Non se poderá empregar o teléfono móbil, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo profesorado, responsabilizándose ao alumnado das consecuencias legais e académicas que poidan derivarse dun emprego non adecuado do mesmo.
Proceso de ensino-aprendizaxe (clases/titorías): é un proceso privado e, por tanto, así debe entenderse a comunicación e intercambio de información entre o profesorado e o estudantado matriculado na materia.
Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos: https://www.usc.gal/es/politica-privacidade-proteccion-datos
Jose Felipe Trillo Alonso
Coordinador/a- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Didáctica e Organización Escolar
- Teléfono
- 881813826
- Correo electrónico
- felipe.trillo [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Fernando Fraga Varela
- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Didáctica e Organización Escolar
- Teléfono
- 881812128
- Correo electrónico
- fernando.fraga [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
| Martes | |||
|---|---|---|---|
| 09:00-10:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | (CAMPUS NORTE) - AULA 12 |
| 10:30-12:00 | Grupo /CLIS_02 | Galego | (CAMPUS NORTE) - AULA 13 |
| Mércores | |||
| 10:30-12:00 | Grupo /CLIS_01 | Galego | (CAMPUS NORTE) - AULA 13 |
| 19:00-20:30 | Grupo /CLIS_04 | Castelán | (CAMPUS NORTE) - AULA 03 |
| Xoves | |||
| 14:30-16:00 | Grupo /CLIS_05 | Castelán | (CAMPUS NORTE) - AULA 03 |
| 17:30-19:00 | Grupo /CLIS_03 | Castelán | (CAMPUS NORTE) - AULA 01 |
| 19:00-20:30 | Grupo /CLE_02 | Galego | (CAMPUS NORTE) - AULA 01 |
| 21.01.2026 09:00-11:00 | Grupo /CLE_02 | (CAMPUS NORTE) - AULA 01 |
| 21.01.2026 09:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | (CAMPUS NORTE) - AULA 01 |
| 21.01.2026 09:00-11:00 | Grupo /CLE_02 | (CAMPUS NORTE) - AULA 03 |
| 21.01.2026 09:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | (CAMPUS NORTE) - AULA 03 |
| 16.06.2026 16:00-18:00 | Grupo /CLE_02 | (CAMPUS NORTE) - AULA 24 |
| 16.06.2026 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | (CAMPUS NORTE) - AULA 24 |