Ensino e Aprendizaxe das Ciencias Experimentais II

O obxectivo central da materia é responder á cuestión: Como ensinar Ciencias Naturais en Educación Primaria (EP) de xeito que se favoreza unha aprendizaxe significativa? Este obxectivo pode desglosarse no desenvolvemento destas capacidades:

a) Actualizar e analizar contidos de ciencias da natureza obxecto de aprendizaxe en EP.
b) Aplicar criterios didácticos para a selección e secuenciación de contidos e formulación de obxectivos relacionados cos criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe do currículo de EP.
c) Deseñar actividades para a aprendizaxe de ciencias naturais en EP e o desenvolvemento de actitudes e competencia científica.
d) Formular problemas para traballar en clase contidos de ciencias da natureza mediante un enfoque que integre as dimensións cognitiva, afectiva e o desenvolvemento de pensamento crítico.
e) Utilizar diferentes fenómenos, sucesos, seres vivos ou obxectos naturais da contorna como recurso e motivación para o traballo na aula.
f) Identificar e analizar dificultades na ensinanza e aprendizaxe de ciencias naturais en EP en situacións reais ou simuladas e estratexias didácticas para resolvelas.
g) Analizar criticamente materiais e deseños curriculares, textos e proxectos de ciencias en primaria, e propoñer propostas de mellora para a súa aplicación en aulas de primaria

SESIÓNS EXPOSITIVAS

TEMA 1. Finalidades da Ensinanza das Ciencias da Natureza en Educación Primaria. A educación científica básica e a construción de coñecementos científicos

TEMA 2. As Ciencias da Natureza no Currículo de Educación Primaria. Ideas clave e Desenvolvemento da Competencia Científica

TEMA 3. Ensinanza e Aprendizaxe de Ciencias da Natureza en EP. Análise didáctica de factores que influen na aprendizaxe. Deseño curricular para o desenvolvemento e a avaliación da competencia científica en EP

TEMA 4. Recursos e Innovacións Didácticas para a Ensinanza de Ciencias da Natureza en EP


SESIÓNS INTERACTIVAS
As sesións interactivas incluen o desenvolvemento de actividades variadas que pretenden servir de exemplo sobre como promover a aprendizaxe de Ciencias da Natureza e o desenvolvemento das competencias científicas en EP en distintos contextos.
Realizaranse actividades de corte experimental, de lapis e papel, análise e lectura crítica de textos, etc., sobre contidos traballados nas clases expositivas ou como complemento dos mesmos. Poderán realizarse unha ou máis saídas de campo.
Preténdese complementar, xunto co traballado na materia EACI de 2º curso, as ideas clave de Ciencias do currículo de Educación Primaria.

BIBLIOGRAFÍA BÁSICA
- Cañal, P.; García-Carmona, A.; Cruz-Guzmán, M. (2016). Didáctica de las Ciencias Experimentales en Educación Primaria. Madrid: Ediciones Paraninfo.
- González Garcia, F. (Coord.). (2015). Didáctica de las Ciencias para Educación Primaria. II Ciencias de la Vida. Madrid: Pirámide.
- Martí, J. (2012). Aprender Ciencias en la Educación Primaria. Barcelona: Graó.

BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
- Coll, C.; Martín, E. y Marchesi, A. (2023). Nuevo currículo, nuevos desafíos educativos. Editorial Sm. En: https://issuu.com/gruposmespana/docs/nuevo_curriculo_libro?fr=sYzBmMTU4…
- Decreto 155/2022, de 15 de septiembre, polo que se establece o currículo de educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia. Diario Oficial de Galicia. Santiago de Compostela, 26 de setembro de 2022, núm 183.
- Jiménez Aleixandre M.P. (1996). Dubidar para aprender. Xerais, Vigo.
- Jiménez Aleixandre, M. P. (2010). 10 Ideas clave: Competencias en argumentación y uso de pruebas. Barcelona: Graó.
- Jiménez Aleixandre M.P., Caamaño, A. Oñorbe, A., Pedrinaci, E. e de Pro, A. (2003). Enseñar Ciencias. Barcelona: Graó
- Martín del Pozo, R. (2007). Aprender para enseñar ciencias en primaria. Sevilla: Diada
- Osborne R. e Freyberg P. (1991). El aprendizaje de las Ciencias. Las implicaciones de la Ciencia de los alumnos. Madrid, Narcea.
- Pedrinaci, E. et al. (2012). 11 ideas clave. El desarrollo de la competencia científica. Barcelona: Graó.
- Pujol, R. M. (2003) Didáctica de las Ciencias en la Educación Primaria. Madrid: Síntesis
- Sánchez García, A. (2022). Tu dieta puede salvar el planeta. Por una alimentación saludable y sostenible. Paidós.
- Sanmartí, N. (2007). Evaluar para aprender. Barcelona: Graó.




- Revistas en castelán e galego: Alambique, Aula de Innovación Educativa, Boletín ENCIGA, Investigación en la Escuela, Enseñanza de las Ciencias, Eureka.
- Revistas en inglés: Journal of Biological Education; International Journal of Science Education; International Journal of Learning Sciences; Science Education, Research in Science Education; International Journal of Designs for Learning.

Competencias Xerais
G.1.- Coñecer as áreas curriculares da Educación Primaria, a relación interdisciplinar entre elas, os criterios de avaliación e o corpo de coñecementos didácticos en torno aos procedementos de ensino e aprendizaxe respectivos.
G.2.- Deseñar, planificar e avaliar procesos de ensino e aprendizaxe, tanto individualmente como en colaboración con outros docentes e profesionais do centro.
G.8.- Manter unha relación crítica e autónoma respecto dos saberes, os valores e as institucións sociais públicas e privadas.
G.9.- Valorar a responsabilidade individual e colectiva na consecución dun futuro sostible.
G.10.- Reflexionar sobre as prácticas de aula para innovar e mellorar o labor docente. Adquirir hábitos e destrezas para a aprendizaxe autónoma e cooperativa e promovelo entre os estudantes.
G.11.- Coñecer e aplicar nas aulas as tecnoloxías da información e da comunicación. Discernir selectivamente a información audiovisual que contribúa ás aprendizaxes, á formación cívica e á riqueza cultural.
Competencias Específicas
E.25.- Comprender os principios básicos e as leis fundamentais das ciencias experimentais (Bioloxía e Xeoloxía).
E.26.- Coñecer o currículo escolar destas ciencias.
E.27.- Formular e resolver problemas asociados coas ciencias á vida cotiá.
E.28.- Valorar as ciencias como un feito cultural.
E.29.- Recoñecer a mutua influencia entre ciencia, sociedade e desenvolvemento tecnolóxico, así como as condutas cidadás pertinentes, para procurar un futuro sostible.
E.30.- Desenvolver e avaliar contidos do currículo mediante recursos didácticos apropiados e promover a adquisición de competencias básicas nos estudantes.
Competencias Básicas
B.1.- Demostrar que se posúen e comprenden os coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e se adoita encontrar a un nivel que, se ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.
B.2.- Aplicar os coñecementos ao traballo ou vocación dunha forma profesional e posuír as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da área de estudo.
B.3.- Ter a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
B.4.- Poder transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado.
B.5.- Ter desenvolvido aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía. Competencias Transversais
T.1.- Coñecemento instrumental de linguas estranxeiras
T.2.- Coñecemento instrumental da lingua galega.
T.3.- Coñecemento instrumental das tecnoloxías da información e da comunicación.

- A docencia expositiva e interactiva será fundamentalmente de carácter presencial. Tanto nas sesións expositivas como nas interactivas traballaranse de forma integrada os contidos conceptuais e didácticos procurando promover as interaccións entre e co alumnado.
- As clases expositivas consistirán basicamente na presentación do marco teórico, conceptual e metodolóxico da asignatura por parte do profesorado empregando para isto un enfoque dialóxico. Poderán realizarse actividades nestas sesións que permitan ilustrar e favorecer a comprensión de contidos introducidos, así como a identificación de ideas sobre estes contidos por parte do alumnado.
- As clases interactivas procurarán a implicación activa do alumnado mediante o desenvolvemento dunha metodoloxía docente centrada no estudante e baseada no estudo de casos, resolución de problemas e experiencias prácticas.
Todas as tarefas do alumnado (estudo, traballos, uso de ordenador, proxectos, lecturas, exposicións, actividades prácticas...) serán orientadas polo profesorado tanto na aula como nas sesións de titoría.

Ademais da aula e do laboratorio, empregarase o Campus Virtual como ferramenta de comunicación entre o alumnado e os docentes, así como para programar e realizar determinadas actividades.

- As titorías realizaranse de forma presencial, podendo realizarse parcialmente de forma virtual a través da plataforma Teams.
- O alumnado terá garantida a accesibilidade dos materiais que figuran na bibliografía básica. No Campus Virtual estarán dispoñibles os materiais, tanto das sesións expositivas como interactivas, así como recursos e enlaces a recursos empregados. Para o correcto funcionamento da materia é imprescindible consultar de forma habitual a información proporcionada na aula virtual.

Combinarase a avaliación continua (Parte I) coa realización dunha proba final (parte II).


Parte I. Avaliación continua (contribución a cualificacion final 50%)
a. Asistencia e participación activa nas actividades que se organicen na aula, no laboratorio e na saída(s) de campo (10%)
b. Elaboración e presentación de informes u outras producións do alumnado que poidan ser requeridas polo profesorado ao longo do curso, individualmente ou en grupos, que comprendan reflexións sobre os contidos abordados tanto nas sesións expositivas como nas interactivas. (30%)
Os traballos individuais ou grupais deberán ser orixinais. Calquera traballo copiado supoñerá o suspenso da materia na correspondente convocatoria. Para efectos avaliativos un mesmo traballo non pode ser utilizado para varias materias, agás que se programasen de forma coordinada
c. Presentacións orais de traballos realizados nas sesións interactivas. (10%)
Parte II: Proba escrita (contribución á cualificación final 50%)
Proba final (individual) sobre os contidos correspondentes á programación das partes teórica e práctica. A proba final será presencial.

Para obter puntuación na parte I será necesaria a asistencia, como mínimo, ao 80% das sesións que se celebren de forma presencial. A xustificación das faltas terase en conta para non perder o dereito a avaliación continua, mais non proporcionarán puntuación no apartado de asistencia.
Na primeira e segunda oportunidade da primeira convocatoria é necesario obter como mínimo un 40% (4 sobre 10) na parte 2 (apartado d) para que se lle poda sumar a puntuación da Parte I ( apartados a, b e c). O alumnado que non teña puntuación na parte I, será cualificado unicamente coa nota da parte II, que ao representar este o 50% do total non será superior a 5. Este criterio aplicarase nas dúas oportunidades da primeira convocatoria.



Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”



Na primeira e segunda oportunidade da primeira convocatoria é necesario obter como mínimo un 40% (4 sobre 10) na parte II para que se lle poda sumar a puntuación da Parte I ( apartados a, b). O alumnado que non teña puntuación na parte I, será cualificado unicamente coa nota da parte II, que ao representar este o 50% do total non será superior a 5. Este criterio aplicarase nas dúas oportunidades da primeira convocatoria.





Avaliación do alumnado de 2ª convocatoria e posteriores
O alumnado de segunda convocatoria e posteriores poderá acollerse a realizar unha proba final na que se demostre o grao de consecución das competencias asociadas a esta materia, sempre e cando teña aprobada a parte I da materia. Para tal fin deberá falar co profesorado en horario de titorías nas dúas primeiras semanas do semestre. No escenario 1 a proba escrita será presencial.
Nos escenarios 2 e 3 a proba será telemática.
O alumnado que non contacte co profesorado dentro do prazo establecido será avaliado igual que o da convocatoria ordinaria.

Esta é unha materia de 6 ECTS (150 horas). Distribúese mediante unha carga lectiva de 24 horas expositivas, 24 horas interactivas de laboratorio e 3 horas de titorías.
Considérase que as 99 horas restantes deberían ser utilizadas polo alumnado do seguinte xeito:
-Estudo autónomo, lecturas recomendadas e actividades en biblioteca ou similares, preparación de debates e preparación de probas: 35 horas
-Lecturas sobre a parte práctica, programación de traballos prácticos, escritura de traballos e conclusións, e preparación de presentacións orais: 45 horas.
-Preparación individual de probas escritas e de presentacións orais, revisións de probas de avaliación, e orientación e seguimento de traballos prácticos: 19 horas.

A metodoloxía de traballo que se utilizará durante o curso, supón a implicación do alumnado na súa propia aprendizaxe. En consecuencia, recoméndase a asistencia a clase e a participación activa nas actividades propostas.
A análise da problemática de aprendizaxe, así como a análise e a actualización dos contidos científicos, implican a busca de información nas fontes correspondentes e a súa atenta lectura.

- Os contidos abordados nas sesións da materia estarán dispoñibles na aula virtual, para que cada estudante poida elaborar os seus materiais de estudo.
- O programa da materia desenvolverase na Facultade de Ciencias da Educación, Campus Norte, durante o primeiro cuadrimestre.
- Obrigatoriedade de emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade.
- As titorías atenderanse no despacho dos profesores na Facultade de Ciencias da Educación, Campus Norte.
- Os correos electrónicos e as extensión telefónicas están consignados nos horarios do profesorado da materia que aparecen no sitio web correspondente da USC.
-Os traballos realizados polo alumnado deberán entregarse, preferentemente, a través da Aula Virtual.


CAMBIOS DE GRUPO
O alumnado que precise solicitar un cambio de grupo deberá cubrir o formulario oficial que se colgará na aula virtual da materia, acreditar de forma oficial a causa que motiva o cambio e entregar a documentación a través do enlace habilitado para tal fin.
Tal e como se establece na normativa, o alumnado poderá solicitar o cambio de grupo sempre e cando se cumpra algunha das seguintes condicións:
1.Solapamento de horarios con outras materias da titulación
2. Simultaneidade de estudos oficiais debidamente acreditados
3. Conciliación da vida familiar e persoal debidamente acreditada
4. Actividade laboral debidamente acreditada
Os cambios de turno implican tanto a sesión expositiva como a interactiva, non se admitirán cambios parciais, salvo aqueles que se soliciten dentro do mesmo turno (mañá ou tarde) e por cuestións debidamente xustificadas.
O cumprimento das condicións anteriores non garante a concesión do cambio, pois para isto terase en conta o número máximo e mínimo de estudantes por grupo de docencia establecido na normativa de planificación académica anual.
Os docentes recomendan buscar unha permuta con outro alumno ou alumna do turno ao que se precise cambiar, pois é a única forma de garantir o cambio.


ALUMNADO CON DIVERSIDADE FUNCIONAL
O alumnado que precise de algún tipo de adaptación ou apoio específico por razóns de NEAE (Necesidades Específicas de Apoio Educativo) deberá solicitalo ao profesorado, pero só se terán en conta a estes efectos aqueles casos que teñan sido valorados e informados polo SEPIU (Servizo de Participación e Integración Universitaria).
URL: http://www.usc.es/gl/servizos/sepiu/integracion.html



- Os traballos realizados polo alumnado deben entregarse, preferentemente, a través da aula virtual.

− Responsabilidade medioambiental. Se o docente da materia solicita a entrega en papel, debe cumprir os seguintes requisitos:

o Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.

o Sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encadernación.

o Imprimir a dúas caras en calidade “aforro de tinta”.

o Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.

o Evitar anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.

- Perspectiva de xénero: Recoméndase facer uso da linguaxe non sexista, tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados. Pode obterse información ao respecto no enlace: http://www.usc.es/export/sites/default/gl/servizos/oix/descargas/lingua…

− Obrigatoriedade de uso da conta de correo rai.

− Obrigatoriedade de emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade.

− Non se poderá empregar o de teléfono móbil, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose o alumnado das consecuencias legais e académicas que podan derivarse dun emprego non axeitado do mesmo.

− Ter en conta que o ensino-aprendizaxe (clases / titorías) é un proceso privado, enténdase privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia.

− Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos