Fundamentos Históricos do Dereito

Facilitar os coñecementos básicos do desenvolvemento histórico das fontes e das institucións xurídicas esenciais das diferentes unidades políticas peninsulares, para a súa comprensión dentro do marco histórico-xurídico de Europa e na súa proxección iberoamericana.
Comprender os procesos de pervivencia e ruptura do fenómeno xurídico no seu devir histórico.
Permitir o coñecemento dos antecedentes do ordenamento xurídico actual.

GRUPO B

O contido da disciplina pretende expor a evolución xurídica que media entre os contidos da disciplina de Dereito Romano e os correspondentes das diferentes ramas do Dereito vixente. Inténtase que o/a estudante adquira un coñecemento xenérico da evolución das fontes do Dereito e das principais institucións públicas e privadas que lle permitan comprender os precedentes históricos do Dereito actual. As primeiras leccións (1 a 8) abordan a evolución histórica das distintas fontes do Dereito, dentro dunha comprensión europea e non só española, ata a Codificación. As leccións 9 e 10 repasan a evolución político-xurídica das principais institucións que chegaron a configurar o Estado. A lección 11 comprende tanto a evolución orgánica das principais institucións da Administración de Xustiza como o desenvolvemento histórico do proceso nos seus principais trazos. Un terceiro bloque (leccións 12 a 16) ten como eixo a formación xeral do\/a alumno/a sobre a evolución das institucións civís. A última lección (17) repasa, nas súas grandes liñas histórico-xurídicas, a evolución do Dereito criminal.


PROGRAMA.

Lección 1. Dereito romano en Hispania
Lección 2. Pluralismo xurídico altomedieval
Lección 3. Ius commune
Lección 4. Iura propria.
Lección 5. Absolutismo xurídico.
Lección 6. Constitucionalismo.
Lección 7. O ordenamento xurídico contemporáneo.
Lección 8. Codificación.
Lección 9. Estruturas políticas superiores
Lección 10. Parlamentos e parlamentarismo.
Lección 11. Estruturas xudiciais e proceso.
Lección 12. Dereito penal.
Lección 13. Persoa.
Lección 14. Familia.
Lección 15. Propiedade.
Lección 16. Obrigación e contrato.
Lección 17. Sucesión.


Nos grupos da DOCENCIA ATRIBUIDA Á PROFA. BOUZADA GIL algunhas destas leccións se subdividen, de xeito que o Programa dos seus grupos vese incrementado no número de temas, pero non no contido final da disciplina.

GRUPOS A e C

I. FONTES DO DEREITO.

Introducción. Fontes do Dereito
- Fontes de Coñecemento
- Fontes do Dereito (art. 1 Código Civil). Dios, lei, costume, foros, documentos aplicación do Dereito)

Lección 1. Dereito prerromano

Lección 2. Dereito hispano-romano:
- Durante a conquista romana (s. III a C – s. V dC)
- Na monarquía visigoda hispana (s. V – 711)
- No alto medievo. Características do Dereito en este período. Referencia ao Dereito señorial (s. VIII – s. XII/XIII)

Lección 3. Dereito hispánico e europeo tras a recepción do Dereito romano-xustinianeo:
- Características do Dereito en este período
- Na Baixa Idade Media (s. XII/ XIII – s. XVI)
- Na Idade Moderna. Referencia ao Dereito en Indias (s. XVI- s. XVII)
- A importancia do século XVIII

Lección 4. Dereito contemporáneo. I. Constitucións e Tribunal constitucional
- Historia do constitucionalismo.
- Constitucións históricas

Lección 5. Dereito contemporáneo. II. Dereito criminal e codificación penal

Lección 6. Dereito contemporáneo. III. Dereito procesual e codificación procesual

Lección 7. Dereito contemporáneo. IV. Dereito mercantil e codificación mercantil

Lección 8. Dereito contemporáneo. V. Dereito civil e codificación civil
- Historia del Dereito privado. Civil:
o Concepto de persoa. (art. 10, 11, 12, 13, 14, 15. Const. 78)
o Familia e matrimonio (art. 39 Const. 78)
o Propiedade (art. 33 Const. 78). Dereito señorial, feudal, desamortización, morgados…
o Educación (art 27 Const. 78). Escola de Bolonia e orixe da Universidade. Escolas de pensamento xurídico
o Herdanza e sucesións
o Dereitos sociais e políticos (traballo, folga, sindicación, reunión, sufraxio…
- Codificación civil
- Outras materias xurídicas: dereito internacional, dereito laboral. Decodificación

Lección 9. Dereito Canónico


II. EL PODER POLÍTICO. ÓRGANOS DO PODER

Lección 10. España. Preámbulo, art. 1. Const. 78
- Reinos, Coroas, Imperios, Estado, Nación, España
- Soberanía

Lección 11. El-Rei e A Coroa. Título II. Const. 78 (arts. 56-65)
- De rei-xuiz a rey-lexislador. Contido do poder real
- Límites do poder real
- Sucesión á Coroa
- Exercicio do poder real

Lección 12. Goberno e administración (Titulo IV. Const. Arts. 97-107)
- Historia da administración central
- Incidencia en reformas borbónicas

Lección 13. Organización territorial do Estado (Título VIII, arts. 137 e ss)
- Historia da Administración Local
- Historia da Administración Territorial

Lección 14. Cortes e Parlamentos. Título III. Const. 78 (arts. 78 e ss)
- Orixe. Cortes e Parlamentos
- Funcións

Lección 15. Xuíces e Tribunais. Título VI (arts. 117 – 127)
- Historia da administración da Xutiza desde Roma. Tribunais de Honor (art. 26 Const. 78)
- Incidencia nos principios procesuais constitucionalizados (art. 24 Const .78).

As peculiaridades e novidades da materia de Fundamentos históricos do Dereito impiden realizar unha recomendación bibliográfica de conxunto para ela. No entanto, para as dez primeiras leccións recoméndase, entre outros manuais de Historia do Dereito:
- José Sánchez-Arcilla Bernal, Historia del Derecho, Madrid, 2008, de la Colección Jurídica General. Cursos, publicado por la editorial Reus.
- José Sánchez-Arcilla Bernal, Compendio de Historia del Derecho español, Madrid, 2009, de la colección Manuales Jurídicos publicados por la editorial Dykinson. Para as restantes leccións poden consultarse os seguintes manuais, dos que hai exemplares na Biblioteca "Concepción Areal":
- Remedios Morán Martín, Historia del Derecho privado, penal y procesal, Madrid, 2002, 2 volúmenes, publicado por la editorial Universitas-Universidad Nacional de Educación a Distancia.
- Jesús Lalinde Abadía, Instituciones político-administrativas y civiles, Barcelona, 1989, de la editorial Ariel.
- Jesús Lalinde Abadía, Iniciación histórica al Derecho español, Barcelona, 1989, de la editorial Promociones y Publicaciones Universitarias.
Ademais, ao longo das explicacións de clase os profesores sinalarán monografías ou artigos de publicacións periódicas que poidan completar a visión da materia.
As consultas individualizadas pódense efectuar a través dos servizos da Biblioteca de Ciencias Xurídicas e Sociais e a través da páxina web da Biblioteca Universitaria de Santiago na dirección http://usc.es/biblioteca

Competencias específicas da materia:

- Comprender as distintas formas de creación do Dereito no seu desenvolvemento histórico.
- Coñecer e interpretar a pluralidade de fontes xurídicas no seu contexto histórico.
- Coñecer os aspectos comúns e diferenciais das principais institucións xurídicas na súa evolución histórica.
- Coñecer e comprender a interrelación entre os ordenamentos xurídicos.
- Coñecer e comprender os fundamentos histórico-xurídicos sobre os que se asenta o noso sistema xurídico.

Actividades formativas:

- Clases expositivas nas que se introducirán os aspectos esenciais das principais fontes e institucións xurídicas na súa evolución histórica.
- Manexo de fontes histórico-xurídicas impresas ou en formato dixital.
- Realización de actividades, con diferente formato, nas que se buscará o traballo individual ou en grupos reducidos.
- Favorecer a capacidade de investigación sobre asuntos xurídicos.
- Fomento da participación dos\as estudantes sobre as materias detalladas no programa.
- Realización de traballos que permitan determinar as vinculacións entre normas, doutrinas e prácticas.

Requisitos para as clases expositivas:

Os/as alumnos/as deberán acudir obrigatoriamente ás clases expositivas provistos do material didáctico que estará á súa disposición. Durante o Curso Académico 2024-2025 facilitarase aos\as alumnos\as, a través das plataformas dixitais (Campus Virtual) e do Servizo de Reprografía da USC, abundante material documental de apoio para a comprensión da materia e como complemento imprescindible das explicacións teóricas.
Máis información complementaria sobre os materiais a utilizar, a bibliografía e enlaces de interese atópanse na páxina web da área de Historia do Dereito e das Institucións: http://www.usc.es/histoder

Nas unidades didácticas correspondentes a cada lección figuran as actividades específicas a realizar e os exercicios de autoavaliación sobre o contido da materia explicada.

Requisitos para as clases interactivas:

A participación dos\as alumnos\as no desenvolvemento destas aulas é fundamental. O reducido número de alumnos facilitará o desenvolvemento de tarefas, de diferente índole, onde se conxuguen as actividades e traballos individuais cos traballos e exposicións de grupos.

Sistema de avaliación

- Todos/as os/as estudantes desta materia serán avaliados de acordo coa súa participación nas actividades, presenciais ou non presenciais, que se desenvolvan ao longo do cuadrimestre.

- O sistema de avaliación é común en todos os grupos de docencia.

- Ningunha das actividades é obrigatoria, pero para superar a disciplina ha de alcanzarse en conxunto una puntuación mínima de 5 sobre 10 en calquera das dúas oportunidades establecidas durante o presente curso académico.

- Con cada unha das actividades expostas búscase que os/as estudantes adquiran os coñecementos esenciais para superar a materia.

- Para os efectos da Normativa de permanencia da Universidade de Santiago, aprobado polo Consello de Goberno e o Consello Universitario (http://www.usc.es/es / rules / estudantes) e en particular no que se refire á aplicación do artigo 5 (Agotamento de convocatorias), polo que respecta a disciplina da Fundamentos Históricos do Dereito, establécense as seguintes requisitos:

a) Entenderase avaliables para á nota final as asistencias firmadas ás clases, prácticas ou calquera outra actividade académica que se realicen a partires do 1 de outubro de 2024. Calquera outra asistencia firmada ou actividade que se puidese ter realizado antes desta data será computable só para aqueles alumnos que a partires do 1 de outubro do 2024 sigan acudindo as clases, participando activamente nas mesmas e realizando as prácticas propostas.

b) Os/as alumnos/as que asistan a todas o algunha das clases e/ou realicen todas ou algunha das prácticas mais non concorran ó exame final, serán avaliados coma “Non presentado”. As asistencias e as notas das prácticas serán gardadas unicamente para a quenda correspondente a xuño do curso académico 2024/25, e nunca para os seguintes cursos.


VALORACIÓN DE CADA ACTIVIDADE:

Nos grupos docentes impartidos pola prfa. Bouzada Gil (A e C) o sistema de avaliación é común.
O grupo B, impartido polo prf. Ortego Gil, terá seu propio sistema de avaliación.

- Asistencia ás clases e participación activa: Puntuara ata o 10%. Para o seu cómputo esixirase un mínimo do 60% de asistencias por parte do/a alumno/a, valorándose no cómputo final as intervencións individuais durante o desenvolvemento das devanditas clases. A puntuación obtida durante o primeiro cuadrimestre manterase invariable para a cualificación da segunda oportunidade de avaliación. Os alumnos que, requiridos polos profesores para participar no desenvolvemento das clases, non o fixesen, poderán perder a metade da puntuación obtida por este apartado.

- Realización de prácticas (orais e escritas): Puntuarán ata o 30% (nos grupos do prof. Ortego Gil) e puntuarán ata o 20% (grupos da profa. Bouzada Gil). Para o seu cómputo esixirase:

a. GRUPOS DO PROF. ORTEGO GIL. Todas elas valoraranse de forma conxunta nunha nota global antes da realización da proba escrita final. A puntuación obtida durante o primeiro cuadrimestre conservarase sen modificacións para a cualificación da segunda oportunidade de avaliación.

b. GRUPOS DA PROFA. BOUZADA GIL. Obter polo menos un 3 (sobre 10) na cualificación do exame ou proba escrito. A puntuación obtida durante o primeiro cuadrimestre conservarase sen modificacións para a cualificación da segunda oportunidade de avaliación.

- Realización dunha proba final escrita:

a) GRUPOS DO PROF ORTEGO GIL: Puntuará ata o 60%. Nela os/ as alumnos/ deberan superar a metade das cuestións expostas demostrando o seu coñecemento sobre as materias contidas no programa. Nesta proba deberá responderse a preguntas dos tres bloques indicados máis arriba. A puntuación obtida nesta proba non se terá en conta no caso de que na primeira oportunidade de avaliación non se supere no conxunto de actividades un mínimo de 5 sobre 10.
b) GRUPOS DA PROFA BOUZADA GIL: Puntuará ata o 70% da nota total final. Os/as alumnos/as deberan superar cada unha das preguntas do exame, obtendo, polo menos, un "3" EN CADA UNHA delas cualificadas sobre 10. Unha pregunta cualificada cun "0", ou sen contestar, supoñerá, en principio, o suspenso de todo o exercicio.

- Data da proba final escrita

A proba final escrita do primeiro cuadrimestre terá lugar o día 20 de decembro de 2024 nas aulas e horas que se detallan no taboleiro de anuncios da Facultade.

A data para a realización da proba final escrita na segunda oportunidade de avaliación será o día 19 de xuño de 2025, nas aulas e horas que se detallan no taboleiro de anuncios da Facultade.

As datas de exame de Fundamentos Históricos do Dereito, aprobadas pola Xunta de Facultade, son inamovibles e non se cambiarán por coincidencia coa data doutro exame doutra disciplina, salvo que dende o Decanato da Facultade se indique outra cousa.

Nota mínima de conxunto para superar a disciplina en calquera de ambas as oportunidades: 5 sobre 10.


Singularidade para estudantes repetidores/as e estudantes co exención de docencia


Se os/as alumnos/as repetidores/as acoden habitualmente a clase e rexistran as asistencias serán avaliados como o resto dos seus compañeiros/as non repetidores/as polas súas asistencias e prácticas.

Os/as estudantes que por ter concedida a exención de docencia, así como os/as alumnos/as repetidores/as ou que, por razóns plenamente xustificadas antes do 1 de outubro de 2024 e aceptadas polos profesores, non teñan a obrigación ou non poidan asistir e participar nas clases ordinarias, expositivas e interactivas, presenciais ou non presenciais:

1º. Deberán entregar as prácticas nos mesmos termos que o resto dos seus compañeiros/as, e estas serán avaliadas con arranxo ao criterio do grupo ao que pertenzan.

2º. Poderán acceder á máxima cualificación na materia realizando a continuación da proba final escrita un test de respostas variables. Este test puntuará ata o máximo de 1 punto (10% da nota global).

As notas obtidas nas prácticas e no test serán mantidas na oportunidade do mes de xuño.

En ambos os casos, tanto se asisten habitualmente ás clases coma se están eximidos de asistencia, deberán realizar a proba final escrita, que será puntuada con arranxo ao criterio xeral do grupo ao que pertenzan.

Nota mínima de conxunto para superar a disciplina en calquera de ámbalas dúas oportunidades: 5 sobre 10.

Se o/a alumno/a non se presentase no exame final, será avaliado/a coma “Non presentado”.


Normativa sobre actuacións fraudulentas

En todos os casos debe terse presente o establecido no art. 16 da Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións: "A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba exixida na avaliación dunha materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra o alumno infractor. Considerarse fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das fontes".

A preparación das clases expositivas esixe unha dedicación, aproximada, dunha hora. Durante devandito tempo convén realizar as lecturas recomendadas, fixar os coñecementos adquiridos e revisar as dúbidas que se expuxeron ou conveña expor aos profesores. Esta tarefa debería ser previa á clase, por unha banda, e ademais de repaso da mesma, por outro.

A preparación das clases interactivas esixe un maior esforzo persoal. Non se trata unicamente de adquirir coñecementos senón de aplicalos á actividade que se vaia a desenvolver. O tempo dedicado a estas actividades é maior que o destinado ás clases expositivas, posto que o/a alumno/a ha de traballar individualmente, ou no seu caso coordinado con outros, na realización das tarefas propostas.

O traballo persoal desenvolvido por cada alumno, de xeito continuado e con dedicación persistente, ao longo do cuadrimestre halle de permitir superar a materia sen que se expoñan obstáculos insuperables.

Con independencia da atención nas aulas, o horario de titorías de cada un dos profesores atópase fixado no Seminario de Historia do Dereito (3ª planta). Se o/a estudante é capaz de dedicar o tempo estimado con carácter xeral no E.E.E.S. durante cada un dos días lectivos do cuadrimestre, de forma continuada e persistente, ademais de dedicar uns minutos máis á lectura recomendada que se faga, non debe atopar excesivo problema en superar satisfactoriamente a materia.

Recoméndase, ademais, realizar lecturas complementarias e autoevaluacións da materia xa explicada.

Para aqueles/as alumnos/as que, polas razóns ou circunstancias que sexan, non lles baste con iso e, en xeral, para todos/as os/as estudantes matriculados na materia, recoméndaselles que liquiden as súas dúbidas a medida que lles vaian xurdindo cos profesores nas horas de titorías.

Aínda cando os/as estudantes matriculados nesta disciplina poden superala mediante as lecturas recomendadas e a correcta realización das actividades prácticas, a experiencia acumulada durante varios anos demostra que aqueles/as alumnos/as que asisten de xeito habitual ás exposicións de clase obteñen mellores resultados. O complemento de apúntelos recollidos en clase xunto coa lectura da bibliografía recomendada e o manexo dos textos que se facilitan demostrou os benéficos resultados, xa que o/a estudante non só saberá o temario senón que, ademais, será capaz de razoalo, ao establecer as conexións entre as diferentes partes que integran o programa.

Para preparar devandita tarefa é imprescindible manexar o material documental que se facilita a través do Campus Virtual (https://cv.usc.es) e do servizo de reprografía, así como consultar a páxina web da área de Historia do Dereito e das Institucións.

O horario de titorías individualizadas será fixado por cada profesor tanto para as clases expositivas como para as interactivas. Os horarios de titorías serán axeitadamente comunicados ós alumnos.

Téñase en conta que as tutorías poderán realizarse por medios telemáticos.


OBSERVACIÓNS PARA ALUMNOS CON ALGUN TIPO DE DISCAPACIDADE OU NECESIDADES ESPECÍFICAS

Os/ as alumnos/ as con algún tipo de discapacidade, antes de acudir ao profesor, é moi recomendable que acudan ao SERVIZO DE PLANIFICACION E INTEGRACION UNIVERSITARIA ( https://www.usc.gal/gl/servizos/sepiu/sc103/ apoionee.html), con sede no Pavillón Estudantil do Campus Vida. Ao devandito Servizo débenlles poñer ao tanto das súas dificultades, é a eles a quen debe entregar a documentación médica ou psicolóxica xustificativa necesaria, será o Servizo quen lles faga as recomendacións pertinentes e quen se poñerá en contacto co profesor coa finalidade de favorecer a superación da materia.