Bases biolóxicas do cancro

Neste curso, os alumnos han familiarizarse coa investigación das base biolóxicas do cancro e, especialmente, co estudo da bioloxía da célula cancerosa.
Especificamente, estudiarase a nomenclatura dos distintos tipos de tumores, e aprenderase a distinguir tumores benignos de malignos, e a definir as características biolóxicas dos tumores malignos. Ademais, familiarizarse cos modelos máis relevantes da investigación do cancro, tanto in vitro e in vivo, para que teña as ferramentas necesarias para a posta en marcha dun estudo sobre calquera aspecto da bioloxía das células tumorais, e que se poida entender e criticar experimentos realizados sobre este tema. Tamén se abordarán no curso os máis relevantes cambios moleculares que fundamentan o comportamento das células do cancro, para que os alumnos aprendan como actúan os oncoxenes e xenes supresores mais importantes, mentres se repasa a literatura que xerou ese coñecemento e se familiarizan aínda máis cos experimentos deste campo científico. O curso continúa coa aplicación dos coñecementos adquiridos ao estudo de dous importantes procesos na bioloxía do cancro, a oncoxénese e resposta á terapia anti-cancro. Finalmente, os alumnos deben ser introducidos na bioloxía dos cancros máis importantes, para aprender a aplicar o seu coñecemento a tipos específicos de cancro, e terá información sobre alteracións moleculares específicas dos cancros que non son abordados nos temas anteriores.

1. Introdución ao cancro. Conceptos xerais. Principais manifestacións de tumores. Tumores benignos e malignos. Nomenclatura. Características morfolóxicas e biolóxicas dos tumores malignos.
2. Oncoloxía experimental: un enfoque experimental para o estudo do cancro. Uso de células en cultivo e modelos animais na investigación do cancro. Técnicas xenómicas e bioinformática na investigación do cancro. Outros enfoques.
3. Etioloxía do cancro: carcinoxénese química, física e viral. Predisposición xenética ao cancro.
4. Epidemioloxía clínica e molecular do cancro.
5. Xenética do cancro. Oncoxenes e xenes supresores tumorais. Mutacións conxénitas e adquiridas. Epixenética do cancro.
6. Bioloxía celular e molecular do cancro. Adquisicións da célula cancerosa: a proliferación anormal das células cancerosas. Alteración da senescencia e apoptose. Bases molecular de metástase e anxioxénese. Causas da inestabilidade xenómica do cancro.
7. Patoloxía molecular e diagnóstico molecular do cancro.
8. Terapia antineoplásica. Cirurxía. Axentes quimioterápicos. Familias e os mecanismos de acción. Efectos biolóxicos da radioterapia. Terapia biolóxica.
9. Bioloxía dos cancros máis comúns. O cancro de pulmón. Cancro de mama e de ovario. Cancro de colon. Leucemias e linfomas. Outros tipos de cancro.

Weinberg RA. The Biology of Cancer. 2013. Garland Science. 2nd Ed.

Alberts B et al. Molecular Biology of the Cell. 2007. Fifth ed. Garland Science.

deVita VS et al. Cancer: principles and practice of oncology. 2005. Lippincott, Williams and Wilkins. 7ª Ed.

Fuaci AS et al. Harrison’s Principles of Internal Medicine. 2001. McGraw-Hill. 15ª Ed.

Knowles, MA & Selby, P. Introduction to the cellular and molecular biology of cancer. Oxford University Press. 4ª Ed. 2005

Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins y Cotran. Patología estructural y funcional. 10ª Ed. 2021.

Lodish HF et al. Molecular Cell Biology. Freeman. & Co. 6th Ed. 2008

Morgan D. O. The Cell Cycle. Oxford University Press. 2007.


Artículos orixinais e de revisión de revistas científicas, especialmente da serie Nature Reviews Cancer.
Hanahan D, Weinberg RA. The hallmarks of cancer. Cell 2000; 100(1): 57-70.
Hanahan D, Weinberg RA. Hallmarks of cancer: the next generation. Cell 2011; 144(5): 646-674.
Hanahan D. Hallmarks of cancer: new dimensions. Cancer Discov 2022; 12(1): 31-46.
Carmeliet P, De Smet F, Loges S, Mazzone M. Branching morphogenesis and antiangiogenesis candidates: tip cells lead the way. Nat Rev Clin Oncol. 2009;6(6):315-26.
Collado M, Serrano M. Senescence in tumours: evidence from mice and humans. Nat Rev Cancer. 2010;10(1):51-7.
Cotter TG. Apoptosis and cancer: the genesis of a research field. Nat Rev Cancer. 2009;9(7):501-7.
Jordan CT. Cancer stem cells: controversial or just misunderstood? Cell Stem Cell. 2009;4(3):203-5.
Luo J, Solimini NL, Elledge SJ. Principles of cancer therapy: oncogene and non-oncogene addiction. Cell. 2009;136(5):823-37.
Malumbres M, Barbacid M. Cell cycle, CDKs and cancer: a changing paradigm. Nat Rev Cancer. 2009 9(3):153-66.
Nguyen DX, Bos PD, Massagué J. Metastasis: from dissemination to organ-specific colonization. Nat Rev Cancer. 2009; 9(4):274-84.
Schvartzman JM, Sotillo R, Benezra R. Mitotic chromosomal instability and cancer: mouse modelling of the human disease. Nat Rev Cancer. 2010 10(2):102-15.
Stratton MR, Campbell PJ, Futreal PA. The cancer genome. Nature. 2009 458(7239):719-24.

Entender as bases biolóxicas do cancro, e especialmente a bioloxía da célula cancerosa. Coñecer a nomenclatura dos distintos tipos de tumores, distinguir tumores benignos e malignos, e definir as características biolóxicas dos tumores malignos.
Coñecer os modelos máis relevantes da investigación en cancro, tanto in vitro como in vivo. Adquirir a capacidade de poñer en marcha un estudo sobre calquera aspecto da bioloxía das células tumorais. Comprender e interpretar con espírito crítico experimentos sobre este tema.
Coñecer os cambios moleculares máis relevantes subxacentes ao comportamento de células de cancro, comprender como actúan os oncoxenes e xenes supresores máis importantes así como coñecer as alteracións xenómicas máis comúns.
Coñecer a aplicación ao estudo de dous importantes procesos na bioloxía do cancro, a oncoxénese e a resposta á terapia anti-cancro.
Coñecer a literatura básica que xerou este coñecemento e os experimentos neste campo científico.

Clases expositivas presenciais ou a través de métodos telemáticos
Aprendizaxe baseada en problemas.
Seminarios. Cada alumno debe presentar e defender un traballo feito.
Participación en seminarios e conferencias de investigación.
Titorías personalizadas.

Criterios de avaliación:
Exame final escrito (60%)
Valoración de traballos e seminarios (20%)
Valoración da asistencia e participación en clase (20%)

A docencia poderase impartir en galego, castelán e inglés.

O coñecemento do inglés é necesario para o manexo da bibliografía e realización de traballos.