Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Psicoloxía Evolutiva e da Educación, Pedagoxía e Didáctica
Áreas: Psicoloxía Evolutiva e da Educación, Didáctica e Organización Escolar
Centro Facultade de Formación do Profesorado
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
O obxectivo fundamental desta materia é dotar aos futuros mestres e mestras de coñecementos, recursos e habilidades para desempeñar o seu labor profesional tendo en conta as Necesidades Educativas Especiais e a atención á diversidade educativa no marco dunha Escola Inclusiva e do respecto aos dereitos humanos.
Trátase de que o alumnado tome conciencia da necesidade de que a súa futura práctica educativa ha de contribuír ao desenvolvemento efectivo dos nenos e nenas en idade infantil, atendendo á súa diversidade desde unha concepción do currículo como escenario de resposta ás necesidades educativas especiais.
Obxectivos referidos ao "saber":
- Coñecer os fundamentos da inclusión e da escola inclusiva, identificando os feitos máis significativos do movemento cara á inclusión e as principais características e actuacións a partir dun modelo organizativo de escola inclusiva.
- Identificar e definir dificultades de aprendizaxe, disfuncións cognitivas e as relacionadas coa atención.
- Coñecer os diferentes instrumentos de identificación de necesidades educativas especiais, así como as estratexias didácticas máis pertinentes en cada caso para dar resposta a esas necesidades.
Obxectivos referidos ao "saber facer":
- Observar sistematicamente os contextos de aprendizaxe e convivencia reflexionando sobre as súas implicacións na etapa infantil.
- Deseñar e aplicar ferramentas de avaliación e pautas de intervención educativa para a optimización dos procesos de aprendizaxe e desenvolvemento na etapa da educación infantil no marco dunha escola inclusiva e atendendo ás necesidades educativas especiais.
- Analizar criticamente literatura de investigación e experiencias sobre o tratamento da diversidade no marco dunha escola inclusiva.
- Empregar a metodoloxía de traballo en equipo a través da participación, a colaboración cos compañeiros/as e a exposición correcta das propias ideas e formulacións.
Obxectivos referidos ao "saber ser":
- Desenvolver capacidades críticas e valores que impliquen aceptar as diferenzas como diversidade e comprender os retos que a inclusión expón a nivel escolar, familiar e social.
- Considerar e valorar a diversidade do alumnado e outros membros da comunidade educativa entendendo devandita diversidade como factor de enriquecemento persoal, social, cultural e de aprendizaxe.
- Desenvolver a capacidade de toma de decisións relacionadas co axuste da resposta educativa ás necesidades e recursos do alumnado desde a reflexión crítica ante os distintos enfoques e modelos didácticos utilizados.
- Valorar a importancia da aceptación de normas e o respecto aos demais, atendendo á individualidade no proceso de ensino e aprendizaxe, á igualdade de xénero, á equidade e ao respecto aos dereitos humanos.
- Reflexionar sobre a necesidade de promover a autonomía e a singularidade de cada estudante como factores de educación das emocións, os sentimentos e os valores na primeira infancia.
- Acadar e demostrar, por parte do alumnado, competencia en lingua galega, por formar parte esta materia do proxecto CompetenteS, impulsado pola Comisión de Normalización Lingüística da Facultade.
Os contidos da materia "Escola Inclusiva e Necesidades Educativas Especiais", están formados por dous bloques temáticos:
BLOQUE I: A EDUCACIÓN INCLUSIVA. A RESPOSTA Á DIVERSIDADE NO ÁMBITO EDUCATIVO.
1.- Alumnado con NEE no contexto educativo: referentes conceptuais, actitudinais e lexislativos.
- Da Educación Especial á Escola Inclusiva.
- A intervención educativa e atención á diversidade: estratexias para inclusión e metodoloxías didácticas.
- Os recursos educativos e sociocomunitarios na atención á diversidade.
- As TIC e as NEE.
2.- Escolarización do alumnado con NEE en contextos de Inclusión.
- A lexislación estatal e autonómica: procedementos e modalidades de escolarización.
- Avaliación Psicopedagóxica e ditame de escolarización.
- Medidas organizativas para a atención á diversidade: recursos persoais e profesionais de apoio.
- Medidas curriculares para a atención á diversidade: programas de atención á diversidade, flexibilización do currículo, adaptacións curriculares.
BLOQUE II: DETECCIÓN, AVALIACIÓN E INTERVENCIÓN PSICOEDUCATIVA NA ESCOLA INCLUSIVA.
- Sistemas Aumentativos e Alternativos de Comunicación (SAAC). O valor das TIC.
- NEE asociadas a discapacidade sensorial: características, repercusión da discapacidade na súa escolarización, estratexias de intervención e resposta educativa.
- NEE asociadas a discapacidade motórica : características, repercusión da discapacidade na súa escolarización, estratexias de intervención e resposta educativa
- NEE asociadas a discapacidade cognitivo- intelectual: características, repercusión da discapacidade na súa escolarización, estratexias de intervención e resposta educativa.
- NEE asociadas a trastornos do espectro autista: características, repercusión da discapacidade na súa escolarización, estratexias de intervención e resposta educativa.
- NEE asociadas a altas capacidades: características, repercusión da discapacidade na súa escolarización, estratexias de intervención e resposta educativa.
- NEE asociadas a TDA-H: características, repercusión da discapacidade na súa escolarización, estratexias de intervención e resposta educativa.
- NEE asociadas a enfermidades crónicas e a situacións de hospitalización: características, repercusión da discapacidade na súa escolarización, estratexias de intervención e resposta educativa.
- NEE asociadas ao alumnado doutras culturas.
Bibliografia básica:
Ainscow, M., & West, M. (2008). Mejorar las escuelas urbanas: liderazgo y colaboración. Narcea.
Ainscow, M., Hopkins, D., Soutworth, G., & West, M. (2001). Hacia escuelas eficaces para todos. Manual para la formación de equipos docentes. Narcea.
Booth, T., & Ainscow, M. (2012). Guía para la Inclusión Educativa: desarrollando el aprendizaje y la participación en las Escuelas. FCF.
Claustre, M., Gomar, C., Palmés, C., & Saduní, N. (2010). Alumnado con pérdida auditiva. Graó.
Cabero, J., Córdoba, M., & Batanero, J. M. (Coords.) (2007). Las TIC para la igualdad. MAD.
Fernández Batanero, J. M. (Coord.) (2015). Atención a la diversidad en el aula de Educación Infantil. Paraninfo.
Guijo, V. (2007). La exclusión social en la infancia: la función de la escuela. En F. López Sánchez (coord.), La escuela infantil: observatorio privilegiado de las desigualdades (pp. 195-206). Barcelona: Graó.
Luque, D. J., & Romero, J. F. (2002). Trastornos del desarrollo y adaptación curricular. Aljibe.
Martínez Torres, M., & Guirado Serrat, A. (2010). Alumnado con altas capacidades. Graó.
Oller, C., & Colomé E. (2010). Alumnado de otras culturas. Acogida y escolarización. Graó.
Parrilla, A. (2002). A cerca del origen y sentido de la educación inclusiva. Revista de Educación, 327, 11-30.
Rosell, C., Soro-Camats, E., & Basil, C. (2010). Alumnado con discapacidad motriz. Graó.
Stainback, S., & Stainback, W. (1999). Aulas inclusivas. Narcea.
Susinos, T. (2005). ¿De qué hablamos cuando hablamos de inclusión educativa?. Temáticos Escuela Española, 13, 4-6.
Tomlinson, C. A. (2005). Estrategias para trabajar con la diversidad en el aula. Paidós.
Urmeneta, M. (2010). Alumnado con problemas de salud. Graó.
Bibliografía complementaria:
Albertí, M., & Romero, L. (2010). Alumnado con discapacidad visual. Graó.
Bassedas, E. (2010). Alumnado con discapacidad intelectual y retraso del desarrollo. Graó.
Macarulla Mercadé, I., & Saiz Lloret, M. (2009). Buenas prácticas de escuela inclusiva. La inclusión del alumnado con discapacidad: un reto, una necesidad. Graó.
Salinas, S. (2004). Atención a la diversidad en Educación Infantil. Ideas Propias.
Silva Salinas, S. (2005). Atención a la diversidad. Vigo: Ideaspropias.
VVAA. (2009). Revista Galega de Educación. Monográfico Diversidade e Inclusión, nº 43. NEG.
VVAA. (2010). Revista Galega de Educación. Monográfico Aulas Hospitalarias, nº 46. NEG.
BÁSICAS E XERAIS
G3 - Deseñar e regular espazos de aprendizaxe en contextos de diversidade que atendan ás singulares necesidades educativas dos estudantes, á igualdade de xénero, á equidade e ao respecto aos dereitos humanos.
G4 - Fomentar a convivencia na aula e fóra dela e abordar a resolución pacífica de conflitos. Saber observar
sistematicamente contextos de aprendizaxe e convivencia e saber reflexionar sobre eles.
G5 - Reflexionar en grupo sobre a aceptación de normas e o respecto aos demais. Promover a autonomía e a singularidade de cada estudante como factores de educación das emocións, os sentimentos e os valores na primeira infancia
G8 - Coñecer fundamentos de dietética e hixiene infantís. Coñecer fundamentos de atención temperá e as bases e desenvolvementos que permiten comprender os procesos psicolóxicos, de aprendizaxe e de construción da personalidade na primeira infancia.
G11 - Reflexionar sobre as prácticas de aula para innovar e mellora o labor docente. Adquirir hábitos e destrezas para a aprendizaxe autónoma e cooperativa e promovelo nos estudantes.
CB1 - Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e adóitase atopar a un nivel que, aínda que se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
TRANSVERSAIS
T1 - Coñecemento instrumental de linguas estranxeiras.
T2 - Coñecemento instrumental da lingua galega.
T3 - Coñecemento instrumental das tecnoloxías da información e da comunicación.
ESPECÍFICAS
E.7. - Identificar dificultades de aprendizaxe, disfuncións cognitivas e as relacionadas coa atención.
E.8 - Saber informar a outros profesionais especialistas para abordar a colaboración do centro e do mestre na atención ás necesidades educativas especiais que se expoñan.
E.9. - Adquirir recursos para favorecer a integración educativa de estudantes con dificultades.
A fin de cumprir cos obxectivos propostos, a nosa proposta céntrase no emprego de metodoloxías activas na aula, as cales facilitan a participación do alumnado e a colaboración entre eles, posibilitando así a aprendizaxe significativa do alumnado, así como tamén facilitan o traballo igualitario, onde de forma activa e participativa cada alumno/a sexa o protagonista da
súa propia aprendizaxe.
As distintas actividades formativas repartiranse entre un horario presencial obrigatorio, que corresponde ás clases expositivas e interactivas, e un horario non presencial que implica o traballo autónomo por parte do alumnado.
As sesións expositivas en gran grupo inclúen clases de natureza explicativa, dirixidas a introducir e explicar os aspectos xerais dos contidos, así como clarificar os conceptos máis significativos e achegar unha visión global dos contidos dos distintos bloques, todo iso coa finalidade de achegar as bases teóricas necesarias para outro tipo de traballos posteriores da materia, tanto teóricos como prácticos. Empregaranse recursos de apoio didáctico para facilitar o seguimento e comprensión do contido por parte do alumnado (presentacións multimedia, material audiovisual, recursos en rede, etc.).
As sesións en grupo mediano inclúen sesións nas que se trata de profundar nos aspectos concretos das sesións expositivas, mediante a lectura e comentario de documentos, o establecemento de relacións conceptuais, propiciar a transferencia da teoría á práctica, a elaboración e presentación de informes, a elaboración de mapas conceptuais, a formulación de dúbidas, o estudo de casos, os vídeos, a planificación de traballos e actividades prácticas, os debates e a exposición de traballos individuais ou de grupo. Todas estas actividades estarán encamiñadas a desenvolver o traballo independente e de carácter crítico, as actividades de carácter grupal e a toma de decisións, a procura e o manexo da información.
Nas sesións de grupo pequeno (grupo de titorías) trátase de dar resposta á resolución de problemas, conflitos e dúbidas que poidan xurdir en relación coa elaboración dos distintos traballos e prácticas que se propoñan. Estas sesións estarán especialmente encamiñadas á supervisión dos traballos de grupo. As sesións de titoría ordinarias dedicaranse, fundamentalmente, a atender as necesidades individuais de cada alumno/a.
Esta materia e o seu corpo docente participan no proxecto CompetenteS impulsado pola Comisión de Normalización Lingüística da Facultade, co perfil de galego. Por iso o profesorado desenvolverá en lingua galega a docencia da materia (expositiva, interactiva e titorial) e todas as actividades ligadas a ela, á marxe de que parte dos textos escritos que o alumnado deberá ler puidesen ser ofrecidos noutra lingua. O alumnado, pola súa parte, tamén interactuará co profesorado normalmente na lingua de perfil da materia, tanto a nivel oral como escrito, tanto nas clases como nas titorías, tanto en actividades presenciais como telemáticas ou non presenciais, tanto se son síncronas como asíncronas.
O sistema de avaliación tomará en consideración os seguintes elementos:
"Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.
A. PARTICIPACIÓN E ACTITUDE NA AULA
Peso na cualificación: 10%
Instrumentos de avaliación: Control de asistencia, rexistro de participación, observación da profesora e actividades de clase.
Indicadores/orientacións para a avaliación: A puntuación total deste apartado será acadada por aqueles alumnos que asistan asiduamente a clase e que participen de xeito activo, e coa actitude adecuada, nas dinámicas que se propoñan nas sesión de clase.
B. PROBAS ESPECIFICAS
Peso na cualificación: 50%
Instrumentos de avaliación: Exame final.
Indicadores/orientacións para a avaliación: Realizarase un exame final na data estipulada para tal fin, no que se avaliarán os coñecementos adquiridos polo alumno/a ó longo do curso a través dunha combinación de preguntas curtas e/ou tipo test.
C. INFORMES ESCRITOS E OUTRAS PRODUCIÓNS
Peso na cualificación: 30%
Instrumentos de avaliación: Portafolios de actividades.
Indicadores/orientacións para a avaliación: Os indicadores e orientacións para a realización destas probas específicas serán explicados polo docente o inicio das sesións da materia.
D. PRESENTACIÓNS ORAIS
Peso na cualificación: 10%
Instrumentos de avaliación: Exposicións de lecturas e traballos.
Indicadores/orientacións para a avaliación: Neste punto serán valoradas as exposicións que se soliciten o alumnado e tamén a calidade das diferentes exposicións realizadas nas dinámicas de aula que se propoñan ó longo das sesións.
- Cando en un dos apartados especificados non haxa a posibilidade de ser avaliado, a porcentaxe de dita puntuación acumularase no apartado C.
Aínda que na Guía Docente da materia se especificarán con máis detalle todas as actividades e criterios de avaliación, con carácter xeral, para superar a materia será preciso cumprir os seguintes requisitos:
1. CUALIFICACIÓN MÍNIMA: Para obter a cualificación de aprobado, o alumno/a deberá acadar a puntuación mínima de 5 puntos totais. Para sumar as puntuacións de todos os apartados, é imprescindible acadar a puntuación mínima no apartado B (Probas específicas). É dicir, deberá aprobar a proba específica (con un 2,5 sobre 5) para poder sumar as demais puntuacións.
2. ASISTENCIA: Controlarase a asistencia nas sesións presenciais. O alumnado con 4 ou máis faltas de asistencia non xustificadas (é dicir, o 20% do total das sesións presenciais), non será cualificado no apartado A (participación na aula). Para recibir cualificación neste apartado, alén de asistir a un mínimo do 80% das horas, o/a estudante debe implicarse activamente nas actividades que se soliciten a nivel individual así como ás que se realicen nas sesións presenciais. Estas actividades, non son recuperables.
3. ALUMNADO NON ASISTENTE: O alumnado que, polas razóns que sexa, non acode a un mínimo do 50% das sesións presenciais, non poderá presentar traballos nin participar nas presentacións orais. Os alumnos e alumnas que se atopen nesta situación deberán acudir ao exame final da materia e realizarán un exame específico para alumnado non asistente. A súa calificación será, como máximo de 10 puntos, e deberá obter un mínimo de 5 puntos para aprobar a materia.
4. ALUMNADO CON DISPENSA DOCENTE: O alumnado que solicite esta modalidade deberá informar da súa situación ó docente correspondente na mesma semana que en que soliciten a exención, a fin de concretar o seu plan de traballo e a avaliación na materia.
5. POSIBILIDADES DE RECUPERACIÓN: O alumnado que non supera a materia no período ordinario pode atoparse nunha das seguintes circunstancias na convocatoria extraordinaria de xullo:
A. Se no período ordinario asistiu ao 80% das sesión presenciais, e ten cualificación nos catro apartados da avaliación, debe presentarse unicamente ó exame final en xullo. Neste caso, mantéñenselle as cualificacións do período ordinario e a súa proporcionalidade.
B. Se no período ordinario non obtivo cualificación nalgún dos catro apartados, participará da mesma proba final de xullo que o alumnado que se sitúa no caso anterior. A súa cualificación será, como máximo de 10 puntos, e deberá obter un mínimo de 5 puntos para aprobar a materia. Neste caso, non se terán en conta as cualificacións de traballos que o alumno/a puidera ter realizado durante o curso, nin se admitirán outro tipo de traballos.
C. No caso de que un alumno/a suspenda a materia na convocatoria de xullo, nas convocatorias de anos sucesivos ten a opción de ser avaliado segundo as condicións que se establecen no apartado A ou no apartado B. En calquera caso, esta decisión comunicarase ao docente na primeira quincena de curso.
En virtude da participación desta materia no proxecto CompetenteS impulsado pola Comisión de Normalización Lingüística da Facultade (co perfil de galego), e coa intención de que o profesorado poida polo tanto avaliar o dominio por parte do alumnado da competencia T2 da USC (“Coñecemento instrumental da lingua galega”, tanto a nivel oral como escrito), as e os estudantes normalmente presentarán en galego tanto as súas exposicións orais como os traballos escritos da materia. Paralelamente seranlles valoradas no apartado “participación e implicación” as súas intervencións en galego.
Ao tratarse dunha materia de 6 créditos ECTS, correspóndenlle 150 h de traballo do alumno/a. Estas horas distribúense do seguinte xeito:
Horas de actividade presencial: 51h
- Actividades expositivas en gran grupo: 24h
- Actividades interactivas: 24h
- Actividades de titoría e supervisión programadas: 3h
Horas de traballo autónomo do alumnado fora da aula: 99 horas
Total: 150 horas
1. A asistencia continuada ás sesións presenciais e a entrega en tempo e forma dos traballos e actividades que se propoñan.
2. É recomendable posuír ordenador e conexión a internet e coñecementos de informática a nivel básico de usuario.
3. Plantexar un estudo comprensivo e non memorístico da materia.
4. Amosar, tanto nas intervencións en clase como nos escritos, unha actitude ética e de compromiso coa Infancia.
A USC é unha Universidade presencial, polo que, tal como queda reflectido no sistema de avaliación, é obrigatoria a asistencia a un mínimo do 80% das sesións de clase. Os alumnos e alumnas que por algún motivo non poidan asistir a clase de forma continuada deberán contar cunha dispensa de asistencia que terá que ser aprobada pola Xunta de Facultade. O alumnado que se atope nesta situación deberá ter en conta as condicións que se establecen na avaliación en relación coa asistencia ás clases.
- O alumnado con Necesidades Educativas Específicas deberá ser avaliado polo servicio correspondente (SEPIU) co obxecto de poder coñecer con maior fundamento a súa problemática e garantir a igualdade de trato.
- Responsabilidade medioambiental:
En relación aos traballos persoais ou de grupo que se realicen para a materia teranse en conta as seguintes indicacións:
- Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
- Sempre que sexa posible empregar grampas en lugar de encanutillados.
- Imprimir a dúas caras en calidade “aforro de tinta”.
- Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
- Evitar anexos que no teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.
- Perspectiva de xénero:
No desenvolvemento das clases e na realización das diferentes actividades respectaranse os criterios de igualdade de xénero. Pódese obter información ao respecto en:
http://www.usc.es/export/sites/default/gl/servizos/oix/descargas/lingua… non sexista. publicado WEB USC.pdf
- Os traballos realizados polo alumnado deben entregarse, preferentemente, a través da aula virtual.
- Obrigatoriedade de uso da conta de correo rai.
- Obrigatoriedade de emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade.
- Non se poderá empregar o teléfono móbil, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose ao alumnado das consecuencias legais e académicas que podan derivarse dun emprego non axeitado do mesmo.
- Ter en conta que o ensino-aprendizaxe (clases / titorías) é un proceso privado, enténdase privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia.
- Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos
Ricardo Fandiño Pascual
- Departamento
- Psicoloxía Evolutiva e da Educación
- Área
- Psicoloxía Evolutiva e da Educación
- Teléfono
- 982821013
- Correo electrónico
- ricardo.fandino [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Asociado/a de Universidade LOU
Olaya Santamaria Queiruga
- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Didáctica e Organización Escolar
- Teléfono
- 982821020
- Correo electrónico
- olaya.queiruga.santamaria [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
| Mércores | |||
|---|---|---|---|
| 16:00-17:30 | Grupo /CLIS_02 | Galego | Aula 20 |
| 19:00-20:30 | Grupo /CLIS_03 | Galego | Aula 20 |
| Venres | |||
| 09:00-10:30 | Grupo /CLE_01 | Galego | Aula 29 |
| 12:00-13:30 | Grupo /CLIS_01 | Galego | Aula 23 |
| 05.06.2025 09:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 29 |
| 03.07.2025 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 24 |