Créditos ECTS Créditos ECTS: 4.5
Horas ECTS Criterios/Memorias Horas de Titorías: 1 Clase Expositiva: 21 Clase Interactiva: 19 Total: 41
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Bioloxía Funcional
Áreas: Ecoloxía, Fisioloxía Vexetal
Centro Facultade de Bioloxía
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
Obxectivos Formativos
Os obxectivos xerais a conseguir co estudo da Ecofisiología Vexetal poderían agruparse en tres niveles:
a) A adquisición de coñecementos: os alumnos deberían de coñecer o marco conceptual no que se asenta esta disciplina e chegar a comprender como o ambiente, biótico e abiótico, afecta o funcionamento das plantas e cales son os mecanismos causais, que subxacen ás observacións ecolóxicas relacionadas coa supervivencia, distribución, abundancia e interaccións das plantas co medio e con outros organismos. É importante que o alumnado entenda as achegas que a ecofisioloxía vexetal pode facer ao incremento no rendemento agrícola e a necesidade de desenvolver cultivos máis tolerantes a situacións de estrés. Ademais de adquirir os coñecementos básicos desta disciplina, os alumnos deberían adquirir o vocabulario e terminoloxía adecuados para expresalos de forma precisa.
b) A adquisición de hábitos e actitudes: O alumno deberá de desenvolver a súa capacidade de observación e análise crítico da contorna para ser capaces de observar como a fisioloxía das plantas vese modificada como resultado de influencias externas flutuantes e a importancia crecente que as perturbacións antropoxénicas teñen sobre a vida vexetal.
c) A adquisición de métodos ou técnicas de uso común na disciplina: O obxectivo fundamental sería que o alumno se familiarizase co método hipotético-dedutivo, esencial para o coñecemento científico (exporse preguntas; desenvolver unha hipótese por indución; facer deducións a partir da hipótese; poñer a proba as deducións; das conclusións destas probas determinar a validez ou falsidade da hipótese). Outros obxectivos a este nivel serían que o alumno se familiarizase con diversas técnicas básicas na disciplina (fluorescencia clorofílica, espectros de reflectancia foliar, intercambio gasoso etc.)/ etc.), así como no deseño de experimentos e na análise, interpretación e presentación de datos.
Obxectivos Cognitivos:
• Comprender os mecanismos fisiolóxicos empregados polas plantas para responder e resistir o estrés ambiental o que permitirá explicar as observacións e patróns ecolóxicos.
• Establecer a conexión entre os fundamentos da Fisioloxía Vexetal, adquiridos previamente polo estudante, e os procesos fisiolóxicos que permite ás plantas responder con solucións que brindan unha vantaxe adaptativa a unha contorna en continuo cambio.
• Describir a nivel bioquímico e molecular os mecanismos fisiolóxicos de percepción e defensa das plantas fronte aos principais estrés bióticos e abióticos.
• Aplicar a casos prácticos os coñecementos sobre mecanismos de defensa #ante situacións de estrés tanto abiótico como biótico.
Obxectivos Procedementais:
• Dar a coñecer a utilidade desta disciplina na solución de problemas ambientais cruciais da nosa sociedade, tanto os derivados polo uso e xestión dos recursos naturais como polos impactos das súas actividades industriais e económicas.
• Traballar eficazmente en equipos multidisciplinares. Comunicar eficazmente as súas ideas sobre os procesos ecolóxicos e as súas ameazas.
Obxectivos Aptitudinales:
• Realizar estudos bibliográficos e sintetizar resultados. Redactar informes sobre impactos ecolóxicos.
Obxectivos Actitudinais:
• Fomentar o pensamento crítico, lóxico e creativo.
• Desenvolver a iniciativa dos alumnos e a súa participación activa en todas as actividades da materia.
• Fomentar a responsabilidade individual e colectiva na resolución dos problemas ambientais e a sustentabilidade dos ecosistemas.
Programa de Clases Expositivas (21 horas)
Tema 1. INTRODUCIÓN: Concepto e raíces da disciplina. Relación con outras ciencias. Ecofisioloxía e distribución dos organismos. Plantas baixo estrés (2 hora)
Tema 2. RESPOSTAS ESTRUTURAIS E FUNCIONAIS A DIFERENTES NIVEIS DE RECURSOS: Radiación e CO2. (2 horas)
Tema 3. RESPOSTAS ESTRUTURAIS E FUNCIONAIS A DIFERENTES NIVEIS DE RECURSOS: Auga. (2 horas)
Tema 4. RESPOSTAS ESTRUTURAIS E FUNCIONAIS A DIFERENTES NIVEIS DE RECURSOS: Nutrientes Minerais. (2 horas)
Tema 5. RESPOSTAS ESTRUTURAIS E FUNCIONAIS A CONDICIÓNS AMBIENTAIS: Temperatura. (2 horas)
Tema 6. MECANISMOS DE PERCEPCIÓN DO ESTRÉS: Fervenzas de sinalización, integración e respostas. Regulación hormonal e homeostasis. (2 horas)
Tema 7. INTERACCIÓN E RESPOSTA A FACTORES BIÓTICOS: Interaccións beneficiosas e interaccións planta-patóxeno. Defensas constitutiva e inducida. (3horas)
Tema 8. INTERACCIÓN E RESPOSTA A FACTORES BIÓTICOS: Interacción planta-fitófago. Indución da resposta defensiva. Respostas químicas e físicas (3,5 horas)
Tema 9. METILACIÓN DEL DNA Y RESPUESTA A ESTRÉS.. (2,5 horas)
Seminarios (6 horas)
Seminario 1 (1 hora): “Teledetección de procesos fisiolóxicos a pequena e gran escala mediante técnicas de Fluorescencia clorofílica e Reflectancia espectral: Fundamentos e Aplicacións na Ecofisioloxía Vexetal.” Comentarase tamén a charla TED de Zoe Pierrat: Earth's mysterious red glow, explained .
Seminario 2 (1 hora): “Economía Hídrica dunha planta”. Utilizarase unha aplicación de Java para simular o balance de auga dunha planta en condicións de equilibrio.
Seminario 3 (1 hora): “Desenvolvemento de cultivos máis resistentes a enfermidades e a #o #estrés #abiótico para conseguir unha agricultura máis sostible.” O debate estimularase coas conferencias “The case for engineering our food”, impartida por Pamela Ronald (Department of Plant Pathology and the Genome Center, University of California, Davis, USA), “How we can make crops survive without water”, impartida por Jill Farrant, Professor of Molecular and Cell Biology, University of Cape Town, South Africa) e “Hacking photosynthesis to feed the world and tackle climate change” by Steve Long, plant physiologist and bioengineer.
Pamela Ronald: The case for engineering our food | TED Talk
Jill Farrant: How we can make crops survive without water | TED Talk
https://tedlive.ted.com/webcasts/t2023
Seminario 4 (3 horas): Análise de casos prácticos de resposta e memoria a #o #estrés.
Os tres primeiros seminarios pecharanse cun cuestionario ao que o alumnado deberá responder nun tempo establecido. As preguntas do cuestionario poderán exporse tamén no exame final da materia.
Prácticas de Laboratorio (13 horas)
Práctica 1. Aplicación práctica da técnica de Fluorescencia clorofílica: Evidencia da dependencia do rendemento cuántico do fotosistema II da intensidade luminosa e saturación luminosa da taxa de transporte electrónico. Valoración da fotoinhibición mediante medidas do rendemento cuántico potencial do fotosistema II (3.5 horas).
Práctica 2. Aplicación práctica da técnica da Fluorescencia clorofílica: Inactivación da fotosíntesis por estrés érmico (3 horas).
Práctica 3. Aplicación práctica da técnica da Reflectancia foliar. Determinación de espectros de reflectancia foliar en especies vexetais e cálculo de índices espectrales para a valoración do contido en pigmentos, status hídrico, eficiencia no uso da luz etc. (3.5 horas)
Práctica 4. Fenotipado e caracterización molecular do estrés hídrico en plantas (3 h). Por disponibilidade do material vexetal o programa da sesión de prácticas pode verse modificado.
Titorías en Grupos Reducidos (1 hora)
Dedicaranse basicamente á aclaración de dúbidas sobre a teoría, os seminarios e as prácticas, así como calquera outra consulta relativa á docencia da materia ou ben a tratar conceptos transversais de interese.
Bibliografía básica
Lambers, H, Stuart Chapin II, F & Pons, TL. 2021. Plant Physiological Ecology. Springer-Verlag, Berlin. (Sinatura EMA 1378)
Fitter, AH & Hay, RK. 2002. Environmental Physiology of Plants. Academic Press, London. ISBN: 0-12-257766-3
Larcher, W. 1995. Physiological Plant Ecology. Springer Verlag, Berlin.
Reigosa, MJ, Pedral & Sánchez 2004. La Ecofisiología Vegetal. Thomson
Walters, DR & Hoboken, NJ. 2015. Physiological responses of plants to attack John Wiley & Sons Inc (Sinatura VBF 640)
Flexas, J, Loreto, F & Medrano, H. (eds). 2012. Terrestrial photosynthesis in a changing environment: a molecular, physiological, and ecological approach. Cambridge University Press
Taiz, L, Zeiger, E, Moller IM & Murphy, A. 2015. Plant Physiology and Development. 6th ed. Sinauer Assoc. Inc. Publ. Sunderland.
Buchanan, B, Gruissem, W & Jones, R. 2015. Biochemistry & Molecular Biology of Plants. 2nd ed. Wiley-Blackwell. Hoboken.
Agrios, GN, 2005. Plant Pathology. 5th ed. Amsterdam: Elsevier.
Bibliografía complementaria
Crawford, RMM. (1989). Studies in plant survival-Ecological case histories of plant adaptation to adversity-. Blackwell, Oxford.
Salisbury, FB & Ross, C.W. 2000. Fisiología de las Plantas T.3. Desarrollo de las plantas y Fisiología Ambiental. Paraninfo/Thompson, Madrid.
Kozlowski, TT, Kramer, PJ, Pallardy, SG. (1991). The Physiological Ecology of Woody Plants. Academic Pres, San Diego.
Leclerc, J-C. 2003. Plant Ecophysiology. Science Publishers, Inc., Plymouth, U.K.
Prasad, MNV (ed.). 1997. Plant Ecophysiology. Wiley. New York.
Press, M.C., Scholes, J.D. & Barker, M.G. (eds.). 1999. Physiological Plant Ecology. Blackwell Science, Oxford.
Wink, M. 2010. Biochemistry of Plant Secondary Metabolism. 2nd ed. Annual Plant Review, Vol. 40. Willey-Blackwell. [Versión electrónica a través de la biblioteca de la USC (BUSC): http://sfx.bugalicia.org/san?sid=III:innopac&pid=id=9781444320503].
Coñecementos:
Con04: Coñecer a diversidade de los seres vivos e os ciclos biolóxicos, así como desenvolver a capacidade de analizar e interpretar a súas adaptacións ao medio.
Con09: Comprender e integrar o funcionamento e regulación dos principais procesos fisiolóxicos dos seres vivos, así como a súa interacción co ambiente biótico e abiótico.
Habilidades/destrezas: H/D02, H/D07, H/D08, H/D09, H/D10, H/D/11, H/D13
H/D02 - Saber obter e interpretar información relevante e resultados experimentais e obter conclusións en temas relacionados coa Bioloxía.
H/D07 - Capacidade para buscar, procesar, analizar e sintetizar información procedente de diversas fontes, incluíndo o emprego de TICs no ámbito da Bioloxía.
H/D08 - Capacidade para o razoamento, a argumentación e o pensamento crítico.
H/D09 - Capacidade para organizar e planificar o traballo.
H/D10 - Capacidade para traballar en grupo e abarcar situacións problemáticas de maneira colectiva.
H/D11 - Capacidade para elaborar e presentar un texto organizado e comprensible, reflectindo adecuadamente as fontes de información empregadas.
H/D13 - Manter un compromiso ético, así como un compromiso coa igualdade e a integración.
Competencias: Com01, Com03, Com04, Com05
Com01: Que os estudantes demostrasen posuír, comprender e utilizar os coñecementos das distintas áreas da Bioloxía, incluíndo algúns aspectos da vangarda do seu campo de estudio.
Comp03: Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as capacidades que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudio.
Nas clases expositivas os docentes explicarán en forma de clases maxistrais os conceptos propios da disciplina, utilizando medios audiovisuais en diferentes formatos, tentando promover a participación activa do alumnado. Será obrigatoria a asistencia ao 90% das mesmas.
Nos seminarios e as prácticas primará unha pedagoxía máis activa, permitindo desenvolver en detalle aspectos específicos do programa teórico, cunha orientación máis aplicada e cunha maior interacción cos alumnos. Utilizaranse cuestionarios para o seguimento da aprendizaxe dos alumnos nos seminarios. Nos seminarios realizaranse debates sobre determinados temas que complementan as clases expositivas. Para o seguimento da aprendizaxe dos contidos desenvolvidos nas prácticas de laboratorio esixirase aos alumnos a entrega dun informe persoal do aprendido nas prácticas. Será obrigatoria a asistencia ao 90% das mesmas.
Un importante recurso didáctico ao que se recorrerá para lograr os obxectivos educativos será o de poñer ao dispor dos alumnos unha gran cantidade de material multimedia (textos, transparencias, vídeos, follas de cálculo, cuestionarios, animacións, ligazóns a páxinas webs etc.)/ etc.) para o que se empregará un curso virtual desenvolto sobre a plataforma de aprendizaxe Moodle incluída no Campus Virtual da USC. A consulta destes contidos será voluntaria e realizarase de forma asíncrona.
A atención individualizada ao estudante nas titorías non programadas ou a demanda dos estudantes permitirá, nalgunha medida, personalizar o ensino. O nivel das clases teóricas será alcanzable para os estudantes cunha preparación académica e intelectual media. Os estudantes por baixo da media serán obxecto de atención titorial, mentres que os que se atopen por encima da media poderán satisfacer os seus maiores desexos de coñecementos co acceso a recursos e bibliografía máis especializada.
As titorías programadas en pequenos grupos e a atención personalizada será presencial, nos horarios determinados, pero en determinadas situacións poderá realizarse por correo electrónico (asíncrono) ou mediante MS-teams (síncrono) ou chat (Moodle, síncrono). As titorías permitirán aclarar dúbidas, orientar ao alumno no proceso de aprendizaxe e coñecer o seu progreso na adquisición das competencias.
Os estudantes serán avaliados mediante un sistema que contempla a avaliación continua e unha proba final. Este sistema será aplicado nas dúas oportunidades da avaliación. Na segunda oportunidade haberá unha nova proba final, pero conservaranse as cualificacións obtidas na avaliación continua. Aos estudantes que non superen a materia poderáselles manter as cualificacións da avaliación continua durante dous cursos académicos. A avaliación continua (EC) supoñerá o 30% da nota final e obterase da suma de: i) entregas/exame das prácticas de laboratorio (2.0 puntos; 0,5 cada práctica); ii) entregas/exame dos seminarios (1.0 punto). As actividades obrigatorias son o prácticas laboratorio e os seminarios (cun 80% de asistencia esixida). As actividades avaliables son as correspondentes á EC (desenvolvida nos seminarios, e o exame/informes das prácticas) e o exame final. A proba final, que é complementaria á EC, supoñerá en 70% da cualificación final. Nesta proba poderán exporse preguntas sobre os contidos das clases expositivas e dos seminarios. Para superar esta proba final e acumular a súa puntuación á lograda na avaliación continua deberá de alcanzarse unha puntuación mínima de 4 sobre 10 na proba final. No caso de que algunha actividade avaliable non poida realizarse presencialmente, as entregas realizaranse a través do Campus Virtual da USC.
Estes instrumentos serán utilizados para avaliar os resultados da aprendizaxe, de acordo ao seguinte esquema:
No exame avalíanse: Con04, Con09, H/D08, H/D13, Comp3
Nas prácticas avalíanse: H/D02, H/D07, H/D09, H/D10, H/D11, H/D13, Com03
Docencia teórica: 21 horas; Presencialidad da 90 %
Docencia interactiva seminarios: 6 horas; Presencialidad da 90%
Docencia interactiva laboratorio: 13 horas; Presencialidad do 90 %
Tutorización en grupo reducido: 1
Exame: 2 horas; Presencialidad: 100 %
Traballo persoal do alumnado: 69,5 horas
Recoméndase a asistencia e a participación activa nas clases e no resto das actividades programadas, así como realizar todos os cuestionarios /informes propostos. É importante resolver no momento que xurdan as dúbidas, así como revisar e completar as notas de clase antes da seguinte clase. As titorías representan unha moi boa oportunidade para mellorar a aprendizaxe e resolver dúbidas. En paralelo ao desenvolvemento da materia, terase operativo un curso virtual da materia desenvolto na plataforma Moodle que estará ao dispor do alumno matriculado e ao que podería ser necesario acceder para o desenvolvemento de certas actividades avaliables, como a realización de cuestionarios. O estudo da materia verase facilitado pola consulta do material multimedia que se poñerá á disposición dos alumnos no curso virtual da materia e que complementará desde distintas perspectivas os contidos básicos. É importante, tamén a lectura da bibliografía recomendada para cada tema.
A materia para impartir baséase en gran medida, loxicamente, nos coñecementos previos que se deberían de adquirir ao cursar as materias de Ecoloxía I, Ecoloxía II, Fisioloxía Vexetal I e Fisioloxía Vexetal II, polo que sería recomendable ter superadas estas materias antes de cursar Ecofisioloxía Vexetal.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas por plaxio ou uso indebido das tecnoloxías, será de aplicación o recolleito na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
Jose Carlos Rubén Retuerto Franco
Coordinador/a- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Ecoloxía
- Teléfono
- 881813313
- Correo electrónico
- ruben.retuerto [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Yolanda Ferradas Rial
- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Fisioloxía Vexetal
- Correo electrónico
- yolanda.ferradas.rial [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
| Mércores | |||
|---|---|---|---|
| 10:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | Galego, Castelán | Aula 09. Barbara McClintock |
| Xoves | |||
| 10:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán, Galego | Aula 09. Barbara McClintock |
| 09.01.2025 10:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 01. Charles Darwin |
| 09.01.2025 10:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 02. Gregor Mendel |
| 19.06.2025 10:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 04: James Watson e Francis Crick |