Xestión de conxuntos históricos

Tras cursar esta materia o estudantado debe ser capaz de:

1. Saber que entendemos por Conxunto Histórico, cando e como xurdiu este concepto patrimonial a nivel estatal e internacional.
2. Coñecer cales son os retos dos Conxuntos Históricos no mundo globalizado (como crecer, como conservar).
3. Coñecer as medidas de protección, interveción, conservación, difusión e xestión dos Conxuntos Históricos.
4. Estudar algúns casos prácticos que permitan aproximar a xestión destes conxuntos patrimoniales ao estudantado e coñecer os seus problemas máis acuciantes.
5. Coñecer a metodoloxía de análise dos Conxuntos Históricos e as ferramentas de difusión e promoción a partir das metodoloxías dixitais.

Esta materia abordará como e cando xurdiu o concepto de Cidade Histórica e a partir de que momento empezaron a ser protexidas a nivel internacional (seguindo as recomendacións da UNESCO) e como os países europeos se sumaron a esta iniciativa. A partir desta introdución, o estudantado coñecerá cales son os grandes retos que teñen que enfrentar estes conxuntos para manter a súa autenticidade e integridade, ao tiempo que seguen crecendo e transformándose. Para iso será fundamental coñecer as medidas de protección, as figuras de planeamento urbanístico que rexen estes conxuntos e os criterios de intervención no patrimonio arquitectónico como ferramientas básicas de xestión, así como as medidas de difusión e de dinamización a partir das novas tecnoloxías de información e comunicación.
Nesta materia terá una relevancia moi importante o estudo de casos prácticos que permita analizar os mecanismos de xestión que as administracións competentes impulsan para mantener vivos estes conxuntos, ofrecendo neste ámbito ao estudantado a oportunidade de coñecer e experimentar as estratexias de xestión urbana, así como as metodoloxías de análise empregadas no estudo patrimonial dos conxuntos históricos.

Os contidos estructuraranse do seguinte xeito:

BLOQUE I. INTRODUCIÓN E MARCO NORMATIVO DOS CONXUNTOS HISTÓRICOS
TEMA 0. Introdución e contextualización da materia. Metodoloxía e fontes para o estudo dos conxuntos históricos.
TEMA 1. Os conxuntos históricos. Definición, orixe, historia, valores.
TEMA 2. Intervención e conservación dos conxuntos históricos. A planificación urbana.

BLOQUE II. MARCO NORMATIVO DOS CONJUNTOS HISTÓRICOS
TEMA 3. Réxime de protección dos conxuntos históricos. Recomendacións internacionais e normativa nacional.
TEMA 4. Os conxuntos históricos en Galicia. Normativa autonómica.
TEMA 5. Retos para a xestión de conxuntos históricos no século XXI. Casos de estudo.

BLOQUE III. PRÁCTICA PROFESIONAL
TEMA 6. Estratexias de comunicación e dinamización dos conxuntos históricos. Ferramentas de promoción e difusión dixital.
TEMA 7. Estratexias de xestión urbana. Autenticidade, accesibilidade e sostibilidade.

Bibliografía Básica

Alonso López, F. (Dir. y coord.): Libro verde: la accesibilidad en España. Diagnóstico y bases para un plan integral de supresión de barreras, Imserso, Madrid, 2002
Aymonino, C.: El significado de las ciudades, Ed. Blume, Madrid, 1981.
Bandarin, F. y Van Oers, R.: El paisaje urbano histórico. La gestión del patrimonio en un siglo urbano, Abada, Madrid, 2014.
Calaf Masachs, R.: “Aprender arte en la ciudad: sensibilizar hacia el respeto y la valorización del patrimonio urbano”. En Calaf Masachs, R. (Coord.): Arte para todos. Miradas para enseñar y aprender el patrimonio, Trea, Gijón, 2003, pp. 103-134.
Campesino Fernández, A. J.: “El patrimonio ‘estrella’ del siglo XXI en las viejas ciudades históricas: la competitividad cultural”. En Castillo Oreja, M.Á. (Ed.): Ciudades históricas: conservación y desarrollo, Fundación Argentaria, Madrid, 2000, pp. 35-44.
Castillo, M. A. (Ed.): Ciudades Históricas: conservación y desarrollo, Fundación Argentaria-Visor, Madrid, 2000.
Juncá Ubierna, J. A.: Accesibilidad universal al patrimonio cultural: fundamentos, criterios y pautas, Real Patronato de la Discapacidad, Madrid, 2001
Martín Guglielmino, M.: (Coord.): Patrimonio y ciudad. Reflexión sobre centros históricos, Consejería de Cultura y Medioambiente de la Junta de Andalucía, Córdoba, 1994.
Puig. T.: Marca Ciudad. Cómo rediseñarla para asegurar un futuro espléndido para todos, Paidós, Barcelona, 2009.
Santos Solla X. y Lois González, R. (Coord.): Desarrollo turístico sostenible en ciudades históricas, Ayuntamiento de Santiago de Compostela y Ayuntamiento de Lugo, 2005.
Troitiño Vinuesa, M.A. e García Marchante, J.S.: Vivir las Ciudades Históricas. Recuperación Integrada y Dinámica Funcional, Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, Cuenca, 1998.
Troitiño Viñuesa, M.A.: Cascos antiguos y centros históricos: problemas políticas y dinámicas urbanas, Madrid, MOPT, 1992.


Bibliografía complementaria

Bermúdez, A.: Intervención en el patrimonio cultural: creación y gestión de proyectos, Síntesis, Madrid, 2004.
Bernal Santa Olalla, B. (Coord.): El centro histórico de las ciudades. Patrimonio cultural, Caja Burgos, Burgos, 1997.
Calle Vaquero, M., de la: La ciudad histórica como destino turístico, Ariel, Madrid, 2006.
Campesino Fernández, A. J.: “Las ciudades Patrimonio de la Humanidad: estrategias turísticas”. En Marchena Gómez, M. J. (Ed.): Turismo urbano y patrimonio cultural. Una perspectiva europea, Diputación de Sevilla, Sevilla, 1998, pp. 107-117.
Fariña Tojo, J., La protección del patrimonio urbano. Instrumentos normativos, Akal, eds, Madrid, 2000.
Fontenla San Juan, C. (Dir.): Documento, Espacio e Contorno, Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo, Santiago de Compostela, 1998.
González-Varas, I.: Conservación de Bienes Culturales: Teoría, Historia, Principios y Normas, Manuales de Arte Cátedra, Madrid, 1999.
Manero, M.F., García Cuesta, J.L.: Patrimonio cultural y desarrollo territorial, Aranzadi, Cizur Menor (Navarra), 2016.
Mira González, E.: Turismo, arquitectura, espacio y sociedad: entre la modernización y la crisis, Universidad de Alicante, Alicante, 1992.
Morris, A. E. J.: Historia de la forma urbana, Gustavo Gili, Barcelona, 2019.
Ordieres Díez I.: Historia de la restauración monumental en España: (1835-1936), Instituto de Conservación y Restauración de Bienes Culturales, Madrid, 1995

Coñecementos
Coñ01: Coñecer e poñer en valor as diversas áreas do patrimonio cultura nas súas vertentes material e inmaterial.
Coñ02: Comprender e interpretar os fundamentos históricos, antropolóxicos, filosóficos, sociais e artísticos dos procesos culturais.
Coñ12: Identificar estratexias para un desenvolvemento do territorio mediante actividades culturais (turismo, xestión e conservación do patrimonio, espectáculos, etc.).

Habilidades
H/D03: Reunir e interpretar datos relevantes para emitir xuizos que inclúan reflexións sobre temas de índole social, científica ou ética.
H/D05: Traballar en equipo, compartindo os coñecementos e sabendo comunicalos ao resto do equipo, á organización e á sociedade.

Competencias
Comp06: Aplicar os coñecementos adquiridos para resolver problemas tanto na súa área de estudo como en entornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos ou multidisciplinares.

Tal como establece o plan de estudos, a aprendizaxe desta materia basearase nun sistema de ensino virtual, realizado a través dunha sesión semanal non presencial síncrona (transmitida por videoconferencia MSTeams) e unha hora semanal de titoría síncrona non presencial.

Nas sesións de docencia non presencial síncrona (15 horas en total) empregaranse varias metodoloxías. Nas sesións nas que se emprege a metodoloxía de clase maxistral, a profesora explicará os conceptos teórico-prácticos dos contidos da materia, apoiándose no uso de presentacións multimedia e recursos dixitais ou calqueira outro medio que lle axude a facilitar a comprensión da materia.

Para unha mellor análise destes conceptos, o estudantado disporá, ademáis da bibliografía recomendada no apartado correspondente, de material docente complementario (documentos gráficos, textos, material audiovisual, artigos, repositorios en líña, webgrafía...) que será proporcionado pola profesora e que estará a súa disposición na aula virtual (https://cv.usc.es.)

Por outra banda, planificaranse sesións onde abordar metodoloxías activas coma a aula invertida ou o traballo colaborativo, fomentando a participación, o desenvolvemento das intelixencias múltiples e o pensamento diverxente. O alumnado realizará traballo autónomo, presentacións na aula e/ou debates sobre temas ou lecturas programados previamente.

Durante estas sesións, traballarase conxuntamente no desenvolvemento de actividades como:

- Análise e comentario crítico de documentos e imaxes, tanto de carácter teórico como práctico.

- Traballos individuais ou en grupo, cando corresponda, que requiran da busca, tratamento e selección de información.

- Cando menos, unha exposición oral en público con debate posterior.

- Estudo de casos.

- Resolución de problemas.

- Elaboración de proxectos.

Igualmente, de ser posible, levaranse a cabo sesións complementarias fóra da aula (tales como visitas guiadas, asistencia a conferencias realizadas por expertos ou profesionais in situ ou asistenza a eventos), aínda que estas actividades estarán supeditadas á posibilidade de subvención por parte da Facultade. De levarse a cabo, non terán un carácter obrigatorio ni serán avaliables. A intención é que o estudantado comprenda o carácter interdisciplinar da xestión dos Conxuntos Históricos e que lles sirva para comprender e analizar os problemas técnicos que poidan xurdir e aproximarse as súas posibles solucións.


Titorías non presenciais síncronas:

Estas sesións, serán dun total de 15 ao longo do curso, confrencuencia semanal. Servirán para realizar actividades de interacción/comunicación, reforzo e ampliación de contidos, repaso, reflexión, debate e posta en común, discusión de resultados das actividades e proxectos realizados, autoavaliación...


Titorías personalizadas:

As titorías están destinadas ao seguimento da aprendizaxe do estudantado por parte da profesora encargada da docencia, tanto a nivel de traballo, como de resolución de dúbidas para clarificar os conceptos básicos da materia.

A docente ten o compromiso de atender adecuadamente ás consultas realizadas polo estudantado mediante o envío dun correo de resposta nun prazo non superior ás 48 horas de días lectivos e a súa resolución antes de sete días lectivos, sempre e cando a profesora no estea desfrutando dalgún permiso.

Como recurso auxiliar estarán os foros que se abran no Campus Virtual, que permiten plantexar dúbidas e temas de debate que poidan ser de interese común a todo o estudantado.

Asistencia e participación na aula: 15%
Actividades de avaliación continua (traballos, exposicións, etc.): 60%
Exame: 25%

Proponse un sistema de avaliación continua no que se valorarán as aptitudes e actitudes desenvolvidas polo estudantado durante o período lectivo, o que permitirá á profesora contar con máis elementos de referencia para avaliar a cada un dos seus estudantes.
Será imprescindible aprobar de xeito independente tanto a parte teórica como a parte práctica para poder superar a materia. No caso de que algún dos dous apartados estea suspenso, a nota final da materia non superará o 4,0.

O sistema de avaliación baséase en parámetros obxectivos que o estudantado coñecerá previamente á corrección, para o que se seguirá a seguinte ponderación xeral:

1) Asistencia e participación ns aulas teóricas, seminarios e outras actividades complementarias: 15%

2) Realización de actividades de avaliación continua (comentarios, exposicións…): 30%. As actividades terán que ser entregadas no Campus Virtual nas datas de entrega sinladas para poder ser avaliadas sen penalización por demora e, en último caso, como data límite, unha semana antes da proba escrita. A non entrega dalgunha tarefa ou actividade en tempo e forma impedirá ao alumado presentarse ao examen.

3) Presentación e defensa de traballos relacionados co contido da materia: 30%. Os traballos terán que ser entregados no Campus Virtual nas datas de entrega sinaladas para poder ser avaliados sen penalización por demora e, como data límite, unha semana antes da proba escrita. A non entrega dalgún traballo en tempo e forma impedirá ao alumnado presentarse ao exame. A presentación oral contará un 10 % e o traballo escrito un 20 %, dentro da porcentaxe establecida de 30 %.

4) Exame: 25 %


A USC conta con 2 convocatorias de avaliación:

PRIMEIRA OPORTUNIDADE
Avaliación continua

Criterios xerais de avaliación das Actividades prácticas:

- A adecuación ao formato da actividade e á estrutura do traballo ou exposición.
- A calidade das fontes, documentación e bibliografía empregada.
- A orixinalidade dos argumentos.
- A adecuación dos contidos e a creatividade á hora de defendelos
- A capacidade de redacción, a corrección ortográfica, a riqueza semántica e o emprego do vocabulario específico da disciplina.

Aparte da entrega de actividades, o estudiantado terá que realizar unha proba escrita valorada nun 25% da cualificación final.
Será imprescindible aprobar de maneira independente tanto a parte teórica como a parte práctica para poder superar a materia. No caso de que alguno dos dous apartados esté suspenso, a nota final da materia non superará o 4,0.
A proba escrita final da materia realizase na data e hora indicadas no calendario oficial aprobado pola Xunta de Facultade. Esta consistirá nunha parte práctica e unha parte teórica, e durará duas horas.
Para poder presentarse, será necesario que o alumnado teña entregadas as actividades prácticas.

SEGUNDA OPORTUNIDADE
O alumnado que desexe empregar a segunda oportunidade terá que realizar unha proba final, cunha duración máxima de dúas horas. Constará de varias preguntas e responderá a un esquema semellante ao do exame de primeira oportunidade.
A proba final realizarase na fecha e hora estipuladas no calendario oficial aprobado pola Xunta de Facultade. Os criterios e porcentaxes de avaliación serán os mesmos da primeira oportunidade. Naqueles casos nos que unha das dúas partes estivese aprobada da primeira convocatoria, o/a estudante/a suspenso/a deberá voltar entregar os traballos suspensos ou ben realizar exclusivamente o exame teórico, segundo as condicións de cada estudante.
As tarefas e actividades prácticas estarán a disposición do estudantado no Campus Virtual ata unha semana antes da proba.

Para poder realizar a proba final, é necesario ter entregasdas as tarefas, actividades e traballos do curso, que estarán a disposición do alumnado no Campus Virtual ata unha semana antes do exame.
A calificación máxima da proba será dun 25 %.



* Todas as tarefas que deberá entregar o estudantado para a súa avaluación por parte do profesorado, deberán seguir as indicacións normativas da USC referidas ao plaxio e ao mal uso das tecnoloxías na realización de tarefas ou probas. É necesario indicar que para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas serán de aplicación as normas recollidas no Regulamento de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.

O tempo de estudo e de traballo persoal que debe adicar o estudantado para superar a materia pódese cuantificar do seguinte modo:

- Docencia non presencial síncrona: 15 horas
- Titorías non presenciais síncronas: 15 horas
- Docencia non presencial asíncrona: 14 horas
- Traballo persoal do alumnado e outras actividades: 102 horas
- Avaliación final (exame): 4 horas

1. Constancia no estudo da materia.
2. Revisión frecuente do Campus Virtual e do correo electrónico corporativo.
3. Visualización, revisión e lectura semanal do material a traballar en cada sesión e do material complementario.
4. Preparación complementaria da materia impartida na aula a través da bibliografía para afondar nos contidos.
5. Facer uso das titorías para a consulta individualizada de dúbidas.
6. Participación activa nas sesións interactivas, cunha actitude analítica e crítica.
7. Realización das tarefas e actividades programadas en tempo e forma.

Para as titorías individuais, recoméndase contactar previamente coa profesora a través do correo institucional coa finalidade de determinar un horario concreto para a súa realización.

Por outra banda, aínda que non teñen carácter obrigatorio, é posible que se organice algunha práctica de campo relacionada coa materia ao longo do curso. Non obstante, o estudiantado da modalidade virtual poderá asistir e participar como actividade complementaria á súa formación, sen que teña repercusión na cualificación final.

A metodoloxía desta materia responde a criterios de flexibilidade en relación coas necesidades específicas do estudantado.

O uso do Campus Virtual será preferente para a entrega de traballos e tarefas por cuestións de Responsabilidade Ambiental.

É obligatorio empregar as ferramentas tecnolóxicas institucionais.