Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 51 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 9 Clase Interactiva: 12 Total: 75
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Departamento externo vinculado ás titulacións
Áreas: Área externa M.U en Arqueoloxía e Ciencias da Antigüidade (3ª ed)
Centro Facultade de Xeografía e Historia
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
O obxectivo da materia é que o alumnado se aproxime á relevancia da arqueoloxía en tanto práctica para a xestión e socialización do patrimonio. Incídese no impacto mediático da arqueoloxía, así como na xeración de valores a través da socialización sostible do patrimonio arqueolóxico. Analízanse os factores inmersos nas prácticas de apropiación social do patrimonio, con especial fincapé na heteroxeneidade de axentes implicados, expertos e non expertos, e nos usos sociais do patrimonio arqueolóxico. Apúntanse nocións básicas de cultura científica aplicadas á difusión do patrimonio arqueolóxico, con especial incidencia nas estratexias de interpretación e discursividad do mesmo, así como analízanse os valores pedagóxicos do patrimonio e a súa xeración no marco dunha estratexia de educación e concienciación patrimonial. Por último, apúntanse algunhas cuestións relativas á importancia do patrimonio como medio para a interacción social e o empoderamento comunitario no marco dunha arqueoloxía pública, e ao papel que xogan os expertos no devandito contexto.
Os contidos distribúense en sete sesións de 3h cada unha:
1 Introdución á materia e aos estudos críticos de patrimonio
Concepto de patrimonio cultural e estudos críticos.
Xurdimento do concepto de patrimonio. A historia oficial do patrimonio. A arqueoloxía para o patrimonio; a arqueoloxía no patrimonio. Investigar e xestionar. Gobernanza do patrimonio. Etnografiando as formas de xestión e gobernanza do patrimonio cultural. As investigacións de Ciencias Sociais como mediadoras #ante conflitos contemporáneos.
2 Patrimonio e Representación: A quen representan e a quen invisibilizan os espazos patrimoniais? Nesta sesión analizaremos como o patrimonio dá prominencia a certos grupos e discursos, á vez que oculta outros. Falaremos de patrimonio e xénero, clases sociais, grupos LGTB+ , herdanzas coloniais e decolonialidad.
[Saída] Centro histórico.
3 Patrimonio, diversidade e disenso: un mesmo sitio patrimonial pode ser visto desde múltiples perspectivas e discursos, que poden ser complementarios ou estar en conflito. Nesta sesión analizaremos as oportunidades e retos que xorden desta diversidade: A quen pertence o patrimonio? Que grupos teñen dereito a acceder/interpretar/controlar os espazos patrimoniais? Como xestionamos esta diversidade como arqueólogos/as?
4 Patrimonio e conflito. Patrimonios negativos, conflito e post-conflito, patrimonio e protesta, poder e resistencia, destrución de patrimonio.
5 Memoria e Paisaxe. Arqueoloxía para a Memoria, Arqueoloxía da Memoria. Aproximación á memoria. Memoria colectiva, memoria democrática e memoria social. A memoria na paisaxe, a paisaxe como memoria social. Arqueoloxía como disciplina para a memoria.
[Saída] Ciudad da Cultura.
6 Patrimonio e desenvolvemento. O patrimonio #ante as transformacións sociais, políticas e urbanísticas. Os rastros do pasado e o seu uso e xestión no presente. O patrimonio como un escenario de encontro interdisciplinar e intercultural á vista dos obxectivos de desenvolvemento sostible (Axenda 2030).
7 Patrimonio e Futuro. Arqueoloxía, Patrimonio e Antropoceno. O patrimonio #ante os grandes retos do futuro: cambio climático, xestión de recursos, transformación da paisaxe, reto demográfico e sustentabilidade
Bibliografía básica
Alonso González, P. (2017): La emergencia del patrimonio: máquina de dominación y relacionalidad fetichista. En Alonso, P. El antipatrimonio: fetichismo y dominación en Maragatería (pp. 25-73), Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
Barreiro, D. (2012): Arqueología aplicada y Patrimonio: memoria y utopía. Complutum, 23 (2). doi: https://doi.org/10.5209/rev_CMPL.2012.v23.n2.40874
Díaz-Andreu, M. (2016): Arqueología, comunidad y valor social: un reto para el patrimonio arqueológico del siglo XXI. En M. Díaz-Andreu, A. Pastor Pérez & A. Ruiz Martínez (Eds.), Arqueología y comunidad. El valor social del patrimonio arqueológico en el siglo XXI (pp. 69-90). Madrid JAS Arqueología.
González-Álvarez, D. (2019): Rethinking tourism narratives on the cultural landscapes of Asturias (Northern Spain) from the perspective of Landscape Archaeology: Do archaeologists have anything to say? Landscape Research, 44(2): 117-133. doi: https://doi.org/10.1080/01426397.2017.1413174
González-Álvarez, D.; Alonso González, P. y Roura-Expósito, J. (2019): “Gobernanza participativa y Gestión del Patrimonio en el Parque Natural de las Fuentes del Narcea, Degaña e Ibias (Asturias)”. En C. Sánchez-Carretero, J. Muñoz-Albadalejo, A. Ruiz-Blanch y J. Roura-Expósito (eds.), El imperativo de la participación en la gestión patrimonial. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas (Biblioteca de Antropología; 59), 163-186.
González Ruibal, A. (2010): Contra la Pospolítica: Arqueología de la Guerra Civil Española. Revista Chilena de Antropología, 22, 2º semestre, (pp. 9-32)
González Ruibal, A. (2014): Malos nativos. una crítica de las arqueologías indígenas y poscoloniales. Revista de Arqueologia, 27(2): 47-63. doi: https://doi.org/10.24885/sab.v27i2.403
González Ruibal, A. (2019): An Archaeology of the Contemporary Era. Abingdon: Routledge.
González Ruibal, A. (2023): Tierra arrasada. Un viaje por la violencia del Paleolítico al siglo XXI. Barcelona: Crítica.
Hernández i Martí, G.-M. (2008): Un zombi de la modernidad: el patrimonio cultural y sus límites. La Torre del Virrey: Revista de estudios culturales, 5: 27-38
Hernando, A. (2022): La corriente de la historia (y la contradicción de lo que somos). Madrid: Traficantes de Sueños.
Jiménez-Esquinas, G., (2017): El patrimonio (también) es nuestro. Hacia una crítica patrimonial feminista. In El género en el patrimonio cultural (pp. 19-48). Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea.
Lowenthal, D. (2005): Natural and Cultural Heritage. International Journal of Heritage Studies, 11(1): 81-92. doi: https://doi.org/10.1080/13527250500037088
Meskell, L. (2002): Negative heritage and past mastering in archaeology. Anthropological Quarterly 75(3): 557-74. pages 557-574
Moshenska, G. (2017): "Alternative Archaeologies." In Key Concepts in Public Archaeology, , 122-37. London: UCL Press.
Smith, L. (2011): El "espejo patrimonial". ¿Ilusión narcisista o reflexiones múltiples? Antípoda, 12: 39-63. doi: https://doi.org/10.7440/ANTIPODA12.2011.0
Stuart Hall, Whose heritage?: unsettling 'the heritage', re-imagining the post nation, ISSN: 0952-8822, Third text , 2000, Vol.49, p.3-13,
Bibliografía complementaria
Alonso González, P. y González-Álvarez, D. (2013). Construyendo el pasado, reproduciendo el presente: identidad y arqueología en las recreaciones históricas de indígenas contra romanos en el Noroeste de España. Revista de Dialectología y Tradiciones Populares, 68(2): 305-330. doi: https://doi.org/10.3989/rdtp.2013.02.013
Cortés-Vázquez, J.; Jiménez-Esquinas, G. y Sánchez-Carretero, C. (2017). Heritage and participatory governance. An analysis of political strategies and social fractures in Spain. Anthropology Today, 33(1): 15-8. doi: https://doi.org/10.1111/1467-8322.12324
Criado-Boado, F. y Barreiro, D. (2013). El Patrimonio era otra cosa. Estudios Atacameños, 45: 5-18
Choay, F. (1993). Alegoría del Patrimonio. Arquitectura Viva, 33.
Barreiro, D. y Criado-Boado, F. (2015). Analizando el valor social de Altamira. Revista PH. Instituto Andaluz del Patrimonio Histórico, 87: 108-127. https://doi.org/10.33349/2015.0.3559
Barreiro, D; Criado-Boado, F.; Téllez, V.; Sánchez-Carretero, C.; Parga-Dans,. E. y Sánchez-Martín, R. (2018). Las tres vidas de Altamira y el futuro. SÉMATA, Ciencias Sociais e Humanidades, 2018, vol. 30 (pp. 479-502) doi: https://doi.org/10.15304/s.30.5396
Barreiro, D., y Fábrega-Álvarez, P. (2019). “La Commune n’est pas morte”: Arqueo-geografía de un paisaje memorial. Vestígios, Revista Latino-Americana de Arqueologia Histórica, 13(2) (pp.141-164). doi: https://doi.org/10.31239/vtg.v2i13.15386
Canós-Donnay, S. (2020). ‘Cuando África descubrió España’, El País https://elpais.com/elpais/2020/07/09/africa_no_es_un_pais/1594293287_08…
González-Álvarez. D. (2011). Arqueología, Folklore y comunidades locales: los castros en el medio rural asturiano. Complutum, 22(1): 133-153. doi: https://doi.org/10.5209/rev_CMPL.2011.v22.n1.8
González Ruibal, A. (2016). Volver a las trincheras. Una Arqueología de la Guerra Civil Española. Madrid: Alianza Editorial.
Harrison, R. (2013). Heritage: Critical Approaches. Abingdon and New York: Routledge.
Harvey, D. (2008). La construcción de la basílica del Sacré-Coeur. En París: Capital de la Modernidad. Madrid: Akal.
Hernando, S. (2020): ‘Lo que queda de la esclavitud en España: estatuas, calles, pinturas y música’, El País, https://elpais.com/cultura/2020-06-23/lo-que-queda-de-la-esclavitud-en-…
Holtorf, C. (2005). From Stonehenge to Las Vegas. Archaeology as Popular Culture. Walnut Creek: Altamira Press.
Jiménez-Esquinas, G., & Sánchez-Carretero, C. (2015). Mediaciones patrimoniales para relaciones incendiarias: El caso del Santuario da Virxe da Barca de Muxía. Revista PH. Instituto Andaluz del Patrimonio Histórico, 88: 2-8. doi: https://doi.org/10.33349/2015.0.3633
Jiménez-Esquinas, G. (2019). Límites y limitaciones de la participación ciudadana o cuando la arqueología comunitaria molesta: el caso de Costa dos Castros. En C. Sánchez-Carretero et al. (Eds.) El imperativo de la participación en la gestión patrimonial (pp. 109-172). Madrid: Editorial CSIC (Biblioteca de Antropología; 59).
Masaguer, M. e Santomil, B. (2020). Un arquivo para un barrio: un con Vite á memoria. Revista Internacional de Comunicación y Desarrollo (RICD) Nº11: Audiovisual Participativo en Europa y América Latina y Ecología de los medios. file:///C:/Users/davidb/AppData/Local/Temp/6533-Texto%20del%20art%C3%ADculo-33690-1-10-20200122.pdf
Moshenska, G. (2020). Colston has fallen. Museum of British Colonialism. https://www.museumofbritishcolonialism.org/ourblog/2020/6/11/colston-ha…
Parga-Dans, E.; Heritage in danger. The collapse of commercial archaeology in Spain. Archaeological Dialogues (2019), 26 (pp. 111–122),doi: https://doi.org/10.1017/S1380203819000217
Ruiz Zapatero, G. (2012). Presencia Social de la Arqueología y percepción pública del pasado. En J. Vives-Ferrándiz Sánchez & C. Ferrer García (Eds.), El pasado en su lugar. Patrimonio arqueológico, desarrollo y turismo. III Jornadas de debate del Museu de Prehistòria de València (pp. 31-73). Valencia: Museu de Prehistòria de València.
Sánchez-Carretero, C. y Jiménez-Esquinas, G. (2016). Relaciones entre actores patrimoniales: gobernanza patrimonial, modelos neoliberales y procesos participativos. Revista PH. Instituto Andaluz del Patrimonio Histórico, 90: 190-197. doi: https://doi.org/10.33349/2016.0.3827
Smith, L-J, (2006). The Uses of Heritage. London: Routledge.
COMPETENCIAS BÁSICAS:
(CB-1) Que os estudantes posúan coñecementos susceptibles de ser orixinais e por tanto útiles para o desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
(CB-2) Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos para resolver problemas en contornas novas ou pouco coñecidos en contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
(CB-3) Que os estudantes teñan a capacidade de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
(CB-4) Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións (e os coñecementos e as razóns que as sustentan) a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades.
(CB-5) Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que permitan continuar o estudo dun modo en boa medida autónomo.
COMPETENCIAS XERAIS:
(CG-1) Que os estudantes demostrasen unha comprensión sistemática dun campo de estudo e o dominio das habilidades e métodos de investigación relacionados co devandito campo;
( CG-4) Que os estudantes sexan capaces de realizar unha análise crítica, avaliación e síntese de ideas novas e complexas;
(CG-5) Que os estudantes saiban comunicarse cos seus colegas, coa comunidade académica no seu conxunto e coa sociedade en xeral acerca das súas áreas de coñecemento;
( CG-6) Que se lles supoña capaces de fomentar, en contextos académicos e profesionais, o avance tecnolóxico, social ou cultural dentro dunha sociedade baseada no coñecemento.
(CG-7) Que os estudantes demostrasen ao longo da investigación capacidade para establecer relacións mutuas entre os tres eixos principais que configuran o programa: histórico, arqueolóxico-artístico e lingüístico-literario.
(CG-9) Que sexan capaces de abrir vías de especialización novas no ámbito dos estudos arqueolóxicos.
COMPETENCIAS ESPECÍFICAS:
(CE-2) Ser capaz de colaborar na xestión de coleccións e museos.
(CE-3) Ser capaz de levar a cabo tarefas de colaboración e de asesoramento en plans directores, plans especiais, traballos arqueolóxicos, etc.
(CE-4) Ser capaz de participar activamente na organización de tarefas de xestión cultural.
COMPETENCIAS TRANSVERSAIS:
(CT-1) Utilizar bibliografía e ferramentas de procura de recursos bibliográficos xenerais e específicos, que inclúe o acceso por Internet, vendo as súas enormes posibilidades e potenciando a capacidade discriminatoria do alumno sobre os seus contidos.
(CT-2) Xestionar de forma óptima o tempo de traballo e organizar os recursos dispoñibles, establecendo prioridades, camiños alternativos e identificando erros na toma de decisións.
(CT-3) Potenciar a capacidade de traballo en equipo, en contornas cooperativas, pluridisciplinares ou de alto nivel competitivo.
Nas clases teóricas fomentarase a participación de todo o alumnado a través da combinación de exposición maxistral e debate científico ao redor de ideas, conceptos e argumentos crave. Nas clases prácticas e seminarios propiciarase a realización de exercicios de crítica e reflexión ao redor de casos de estudo concretos. Combinaranse a modalidade teórica e a práctica na mesma franxa horaria.
Tanto nas clases teóricas como nos seminarios hanse modulado os contidos para a súa impartición en modalidade presencial, semipresencial ou non presencial. Utilizarase a aula virtual como marco de desenvolvemento da materia, compartindo materiais útiles para os estudantes.
No caso de que non fose posible a presencialidad por causa da emerxencia sanitaria, manteríase o uso da aula virtual, e, ademais, as clases teóricas impartiranse a través de Microsoft Teams. As clases prácticas e seminarios poderían impartirse igualmente a través de Microsoft Teams, e as horas das prácticas de campo, no caso de non poder desenvolverse, destinaríanse a ampliar os seminarios e prácticas xa deseñados.
Realizaranse titorías personalizadas en horario flexible e modalidade presencial e non presencial, a través da aula virtual ou polo medio que sexa máis apropiado en cada circunstancia
A avaliación da materia será de carácter continuo, considerando a progresión e desenvolvemento individual do alumnado ao longo do cuadrimestre. A superación da materia requirirá a asistencia obrigatoria do alumnado (salvo dispensa oficial), establecéndose o mínimo requirido nun 80% das sesións previstas.
Os métodos de avaliación quedan explicitados a continuación e serán aplicados de acuseerdo a porcentaxes asignadas:
-Dúas tarefas curtas (20% cada unha) derivadas das clases. As tarefas terán unha extensión máxima de 800 palabras e o seu contido e formato será explicado en clase.
-Traballo de investigación (60%). Un traballo orixinal individual en formato de ensaio académico que analice os problemas diversos producidos por unha socialización/valorización insatisfactoria dun espazo patrimonializado, co ánimo de reflexionar achega do contexto (social, político, institucional, económico, cultural, territorial...) que causa tal situación. O traballo tendrá unha extensión de entre 2500 e 5000 palabras (bibliografía final e anexos incluídos). Os traballos que estén por encima ou por baixo deste limiar non serán corrixidos.
Tanto as tarefas como os traballos serán avaliados en base aos seguintes criterios: relevancia e pertinencia, orixinalidade e pensamento crítico, boa redacción e claridade na expresión, coñecemento da materia e relación cos temas cubertos na materia, bibliografía e uso apropiado de referencias e citas.
No caso de dispensa oficial de asistencia a clase o sistema de avaliación será o mesmo. Na segunda convocatoria, que terá lugar en xullo, manterase a nota daqueles traballos e/o tarefas e o alumno ou alumna terá que repetir aqueles suspendidos ou non entregados.
O sistema de cualificación será expresado mediante cualificación final numérica de 0 a 10, segundo a lexislación vixente (RD 1125/2003 do 5 de setembro; BOE 18 de setembro). O art. 16 da Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes (DOG 21 de xullo de 2011) establece o seguinte: “A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba exixida na avaliación dunha materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra ou alumno infractor. Considerase fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e dás fontes”. Tal e como se define no artigo 42 do Regulamento polo que se establecen as normas de convivencia da Universidade de Santiago de Compostela e de conformidade co disposto no artigo 11. g) da Lei de convivencia universitaria, aplicaranse as sancións previstas pola normativa. Entre os comportamentos premeditados tendentes a falsear os resultados dun exame ou traballo inclúense o plaxio e o emprego non consentido de ferramentas de Intelixencia Artificial.
A detección de plaxio nas tarefas e/o traballos conlevará o suspenso sen paliativos.
A materia impartirase en 7 sesións de 3 horas de duración, o que constitúe un total de 21 horas de actividade lectiva, que se distribuirá da seguinte maneira:
-Clases expositivas ou teóricas: corresponden fundamentalmente ás sesións de exposición e debate científico en torno conceptos e argumentos crave. 10,5 horas.
-Clases interactivas (incluíndo saídas por Santiago): exercicios de crítica e reflexión ao redor de casos de estudo concretos. 10,5 horas.
Ademais, hai que contabilizar as seguintes actividades que implican ao profesorado:
-Titorías: de atención individualizada e/o de grupo, farase constar ao comezo de cuadrimestre a dispoñibilidade de horario para atención presencial, así como o medio preferente para atención telemática. Garántense 3 horas de titoría por alumno.
Por último, o alumno ou alumna terá que dedicar tempo á realización do traballo de materia, e doutros exercicios que lle poidan ser encomendados durante o cuadrimestre, ata cubrir un total de 49 horas de traballo non presencial.
O estudante debe coñecer o manexo básico de paquetes ofimáticos xenerais, por exemplo, Libre Office ou Microsoft Office. Así mesmo, o estudante debe saber manexar programas colaborativos estándares, como Microsoft Teams, o programa oficial da USC, dispoñible @gratuitamente no repositorio da USC.
Non.
Lucia Pereira Pardo
- Departamento
- Departamento externo vinculado ás titulacións
- Área
- Área externa M.U en Arqueoloxía e Ciencias da Antigüidade (3ª ed)
- Correo electrónico
- lucia.pereira3 [at] rai.usc.es
- Categoría
- Profesional área externa_máx. 30 h
Andrea Rodríguez Antón
- Departamento
- Departamento externo vinculado ás titulacións
- Área
- Área externa M.U en Arqueoloxía e Ciencias da Antigüidade (3ª ed)
- Correo electrónico
- andrea.rodriguez.anton0 [at] rai.usc.gal
- Categoría
- Profesional área externa_máx. 30 h
| Xoves | |||
|---|---|---|---|
| 09:00-12:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula 15 |
| 16.01.2025 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Aula 15 |
| 18.06.2025 11:30-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 15 |