O Instituto de Investigación Lingüística e Literaria da Universidade de Santiago de Compostela (iLTiUS) ten como obxectivo articular a experiencia e o potencial investigador dos investigadores patrocinadores, e dos que se incorporen posteriormente, nunha unidade de ampla base que poida servir como referencia nacional e internacional e facilitar o acceso a fontes de financiamento competitivas, todo isto en coherencia coas políticas de investigación universitaria.
A axenda científica que se resume a continuación defínese polo seu carácter multilingüe, xa que aborda unha ampla gama de linguas indoeuropeas antigas e modernas, e o seu carácter multidisciplinar, xa que se basea nos avances en campos de investigación como a lingüística teórica e aplicada, os estudos literarios nas súas diversas vertentes, os estudos de xénero, a análise computacional e estatística, a antropoloxía, a filosofía e a psicolingüística. Estrutúrase arredor de cinco desafíos complementarios e transversais, que se formularon en función das capacidades actuais dos investigadores que conforman o Instituto: Isto non exclúe a posibilidade de engadir outras liñas de investigación no futuro, á luz das cambiantes demandas culturais e sociais.
Todos os retos están perfectamente aliñados coas prioridades definidas nas políticas rexionais, estatais e europeas de I+D+i e inspíranse no previsto no ERC Work Programme 2024 do Consello Europeo de Investigación (ERC) e no X Plan Estatal de Investigación Científica y Técnica y de Innovación 2024-2027 (PEICTI):
Reto 1, Linguaxe e Cognición. Pretende responder algunhas preguntas cruciais sobre a linguaxe e os procesos mentais empregados para adquirila e preservala. A investigación nesta área permítenos afondar no pasado, abordar as relacións entre a linguaxe e o pensamento e analizar as estratexias comunicativas para a construción de identidades e as variedades estándar das linguas. A complexidade da linguaxe e as súas manifestacións esixe unha abordaxe transdisciplinar que, xunto cunha perspectiva estritamente lingüística, destaque as achegas da psicoloxía e a filosofía, así como as abordaxes sociolóxicas e etnográficas. O progreso na comprensión dos fenómenos lingüísticos tamén participa nos avances actuais no campo da intelixencia artificial.
Este reto inscríbese no ámbito de investigación The Human Mind and Its Complexity: Cognitive science, psychology, linguistics (SH4), un dos paneis de estudo establecidos polo Consello Europeo de Investigación na páxina 65 do documento ERC Work Programme 2024. Entronca, asemade, co ámbito de estudo do panel SH3 The Social World and Its Interactions: Sociology, social psychology, education sciences, communication studies.
Este reto contempla dous grandes eixes:
- Eixe 1.1: Variación lingüística e diacronía
- Eixe 1.2: Linguas, identidades e ideoloxías
Reto 2, Competencia lingüística e comunicativa. Céntrase na adquisición e aprendizaxe de primeiras e segundas linguas, e no deseño de aplicacións e recursos tecnolóxicos para o ensino e a avaliación de competencias, incluíndo corpus textuais anotados de falantes nativos e non nativos. Ademais, a globalización e a intensificación dos movementos migratorios configuran contextos multilingües que requiren investigación dirixida a promover actividades de mediación interlingüística e intercultural, especialmente no ámbito público e institucional (educación, sanitario, legal).
Este reto está directamente relacionado co panel SH3 (The Social World and Its Interactions: Sociology, social psychology, education sciences, communication studies), establecido como unha das prioridades de investigación na páxina 65 do documento ERC Work Programme 2024. No contexto do Plan Estatal de Investigación Científica, Técnica e de Innovación 2024-2027 (PEICTI; pp. 98 e segs.), inscríbese nos ámbitos de intervención Inmigración, integración, multiculturalidade, diversidade e tamén no da Filoloxía, lingüística e literatura.
Os dous eixes fundamentais deste reto son:
- Eixe 2.1: Procesamento, adquisición e ensino da linguaxe
- Eixe 2.2: Mediación e tradución lingüísticas
Reto 3, Patrimonio Literario: Tradición e Innovación. Propón o estudo dos textos literarios tanto na súa dimensión intrínseca, é dicir, o seu aspecto estritamente textual, como extrínseca, atendendo ás relacións entre as obras e o ambiente sociocultural no que foron compostas, transmitidas e recibidas. En última instancia, aspírase a achegar as tradicións literarias europeas e iberoamericanas á sociedade ao longo do seu percorrido histórico, para que o coñecemento dos procesos de fixación, interpretación e recepción dos textos contribúa a reafirmar a identidade do colectivo no que xurdiron, con especial énfase nas épocas colonial e poscolonial e nas consideracións históricas e sociopolíticas subxacentes á literatura migratoria.
Dentro do ERC Programme 2024, o reto Patrimonio Literario inscríbese no panel SH5 Texts and Concepts: Literary studies, literature, philosophy, e tamén está estreitamente relacionado co SH8 Studies of Cultures and Arts: Social anthropology, studies of cultures, studies of arts. Atendendo aos principios establecidos no Programa antes mencionado, o reto parte dunha concepción pluridisciplinar dos estudos literarios non só para perseguir a innovación e a súa transferencia á sociedade (p. 48), senón tamén para incentivar o debate (p. 50). Por outra parte, o reto está aliñado cos fundamentos do PEICTI do MCIN (2024–2027), xa que asume a importancia de crear sinerxías, o acceso aberto aos resultados obtidos, a aplicación dos principios de igualdade de xénero, diversidade e inclusión, así como as políticas de boas prácticas no proceso de investigación.
Pódense distinguir tres eixes básicos neste desafío:
- Eixe 3.1: Edición de textos
- Eixe 3.2: Historia literaria, canon e recepción
- Eixe 3.3: Literatura e sistemas culturais
Reto 4, Xénero e Diversidade. Atende á reconstrución do papel fundamental das mulleres na construción do legado cultural europeo e internacional, con especial atención ao legado das Idades Antiga e Medieval e á produción das escritoras das Idades Modernas e Contemporáneas, destacando o traballo das escritoras galegas e a literatura plurilingüe que xorde dos fenómenos migratorios actuais no seu contexto internacional. Asemade, este reto tamén busca examinar, con metodoloxías procedentes da sociolingüística, os estereotipos de xénero e contribuír á súa transformación, así como á concienciación dos axentes sociais implicados nos diferentes niveis educativos.
Este reto transversal e metodolóxico inscríbese nos paneis SH3 The Social World and Its Interactions: Sociology, social psychology, education sciences, communication studies, SH5 Texts and Concepts: Literary studies, literature, philosophy e SH8 Studies of Cultures and Arts: Social anthropology, studies of cultures, studies of arts establecidos polo Consello Europeo de Investigación no documento ERC Work Programme 2024. Tamén se corresponde co Obxectivo 5 de Desenvolvemento Sostible (ODS5) das Nacións Unidas e co ámbito de intervención estratéxica Igualdade de xénero e diversidade do PEICTI 2024–2027 (p. 99).
Este reto abórdase a través de dous eixes:
- Eixe 4.1: Xénero, mulleres e homes
- Eixe 4.2: Estereotipos de xénero e conciencia lingüística
Reto 5: Tecnoloxías vinculadas á dixitalización. Isto reflicte a revolución tecnolóxica que permitiu aos investigadores nos campos das Ciencias Sociais e as Humanidades dispoñer de sistemas de almacenamento de grandes cantidades de datos, así como de ferramentas para analizalos con rapidez e preservar e difundir en aberto os textos que conforman a historia das linguas.
Para cada un dos retos de investigación, realízase unha descrición do seu contido e principais obxectivos científicos; ademais se proporciona información sobre as capacidades que o sustentan: equipo investigador (número de persoas), principais resultados (destacando cinco ou seis publicacións), principais proxectos activos e recursos elaborados.
Este reto transversal entronca co panel de investigación PE6 Computer Science and Informatics do ERC Work Programme 2024 (p. 65). Tamén se axusta á Axenda 2030 sobre Obxectivos de Desenvolvemento Sostible (ODS), concretamente co ODS 8, un de cuxos obxectivos é a transferencia á sociedade dos coñecementos acadados e das ferramentas creadas polos investigadores. En canto ao Plan Estatal de Investigación Científica, Técnica e de Innovación 2024-2027 (PEICTI, pp. 99-100), este reto inscríbese nos ámbitos de intervención: Comunicación Dixital e Transición Dixital e Intelixencia Artificial: Tecnoloxías vinculadas á dixitalización.
Este quinto reto establece dous eixes fundamentais:
- Eixe 5.1: Lingüística de Corpus
- Eixe 5.2: Literatura e Tecnoloxías Dixitais