70. Morbididades e morbilidades

Para designar a ‘proporción entre o número de enfermos e o de persoas no seo dunha poboación determinada e por un período de tempo tamén determinado’ as principais linguas europeas recorren a un cultismo formado sobre o adxectivo latino morbidus.

A maioría delas seguen un mecanismo regular que nos leva a atopar morbidade en portugués, morbidityen inglés, morbiditéen francés, Morbiditäten alemán ou morbiditaten catalán. Aínda así, algúns destes idiomas contan tamén con variantes que engaden -li- (PT: morbilidade, EN: morbility, CT: morbilitat),[1] talvez por analoxía cos substantivos derivados de mortalis (EN: mortality, PT: mortalidade, FR: mortalité, DE: Mortalität, CT: mortalitat).[2]

En español esta dobre alternativa caeu en desuso e hoxe a forma con -li- (morbilidad) ten unha presenza practicamente exclusiva. Por ese motivo, nas últimas edicións do Diccionario de la Real Academia Española a forma morbididad desapareceu do corpus de entradas.

As propostas dos dicionarios galegos abalan entre esas dúas tendencias:

• Os elaborados ou revisados pola Real Academia Galega achegábanse á liña seguida polo castelán e recollían unicamente morbilidade, tanto en obras de vocación xeneralista (Diccionario da Real Academia Galega) como noutras moito máis especializadas (Diccionario galego de termos médicos). Pola contra, o Vocabulario ortográfico da lingua galega (VOLGa) publicado no pasado 2004 recolle as dúas denominacións, pero sorprendentemente non indica que entre elas exista ningún tipo de relación.

• Outros traballos como o Gran diccionario Xerais ou a Enciclopedia Galega Universal (EGU) si recollen as dúas denominacións, pero só esta última as presenta como sinónimas completas, aínda que dándolle prioridade a morbilidade.

Pola contra, o Gran Xerais ofrece catro acepcións para morbididade, das cales só a última se considera sinónima de morbilidade.

1. Condición ou estado de morboso; morbosidade.
2. Nun grupo ou nunha poboación, número de persoas que se ven afectadas por unha enfermidade.
3. Estudo dos efectos dunha enfermidade nunha determinada poboación.
4. Número e distribución das enfermidades que padece unha poboación nun momento concreto, así como o estudo das causas que ocasionan a morte; morbilidade.

Tendo en conta o panorama que acabamos de presentar, pensamos que morbididade debe considerarse como unha palabra correcta en galego xa que: é a forma regularmente esperable a partir de morbidus denominacións paralelas teñen un uso significativo na gran maioría das linguas do noso contorno aparece recollida no produto lexicográfico máis recente elaborado pola Real Academia Galega (o VOLGa). Con respecto á relación que mantén con morbilidade, cremos que deben tratarse como sinónimas absolutas, tal e como fan os idiomas veciños e como recolle a EGU, xa que as diferenzas de matiz que supostamente individualizan as acepcións que se citan no Gran Xerais son practicamente imposibles de detectar na práctica.

 

----------------------------------

 

[1] O caso do italiano é parcialmente diferente: tamén se poden atopar as variantes morbilitàe morbidità, pero a primeira ten un uso maior ca a segunda.

[2] Cómpre non confundir mortaldade con mortalidade.