99. Desmontando tingladillos nunha dorna
No ámbito da carpintaría de ribeira existe –como en case todos os oficios tradicionais– un inmenso volume de léxico técnico que podería e debería ser recuperado para a actividade moderna, neste caso, para o campo da construción naval industrial. Por iso, sorprendeunos bastante atopar en textos referidos a ese labor profesional unha forma de aparencia tan claramente castelá como tingladillo.
Con esa denominación –que normalmente se documenta na expresión a tingladillo– alúdese nese idioma á ‘disposición das táboas do casco dalgunhas embarcacións menores que non se unen a tope en sentido lonxitudinal, senón que unhas montan parcialmente sobre outras’ (vid. ilustración). Como a súa orixe castelá parece clara (o diminutivo en -illo non engana),[1] haberá que determinar se estamos ante un castelanismo necesario (como tortilla, bocadillo, banderilla, guerrilla…) ou se é redundante ao competir con formas propias do galego.
E se temos en conta que esa forma de bancear o costado das embarcacións é tradicional en Galicia desde hai séculos, e chega a ser sinal característico dalgunhas, como a dorna, cabe intuír que tamén ha existir unha forma tradicional de referirse a ela.
E habelas hainas: en documentación que describe as diferenzas tipolóxicas entre as variedades de dornas, é frecuente atopalas divididas en dornas de tope (aquelas que levan as xuntas das táboas da obra viva unidas a tope) e dornas de calime ou de escarva (os costados bancéanse superpoñendo parcialmente as táboas en sentido lonxitudinal). Parece claro que estas últimas designan o mesmo tipo de embarcación da que se diría en castelán que está “construída a tingladillo”.
Chegados a este punto, a importación do castelanismo parece innecesaria, cando se pode defender e xustificar razoablemente a potenciación de calquera das dúas formas devanditas.[2] Polo mesmo motivo, pensamos que tampouco hai necesidade ningunha de propor denominacións novas, como a recollida no glosario Construción naval (tingladillo: armazón), con independencia de que neste caso concreto a proposta que se fai resulte xenérica de máis para designar con precisión o concepto.[3]
|
En resumo, pensamos que calime ou escarva poden e deben substituír con éxito un tingladillo, que agora xa se pode catalogar sen dúbidas como castelanismo superfluo. De termos que elixir soamente unha, a maior extensión no uso de calime, faríanos apostar por esta: así, pasariamos a falar de “construción en calime”, de “embarcacións banceadas a calime”, etc. |
----------------------------------
[1] Ademais, a palabra raíz de que deriva (tinglado) é tratada pola Real Academia Galega como unha forma que cómpre evitar, recomendando sempre outras denominacións galegas para referirse a calquera dos conceptos que designa: alpendre, alboio, cuberto… para o ‘sitio cuberto de forma lixeira que permite protexerse do ventimperio’ e lea, enredo, maraña… para a ‘situación confusa e axitada, normalmente acompañada de balbordo e tumulto’.
[2] De feito, nalgúns sitios da rede xa se viña recomendando esta alternativa.
[3] Esta falla de precisión débese, ao noso parecer, a unha mala identificación do concepto que se pretende nomear, xa que é definido como ‘conxunto de pezas de diferentes materias que forman a estrutura sobre a que sustenta algo’.