Créditos ECTS Créditos ECTS: 4.5
Horas ECTS Criterios/Memorias Horas de Titorías: 2 Clase Expositiva: 27 Clase Interactiva: 16 Total: 45
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
Áreas: Medicina Preventiva e Saúde Pública
Centro Facultade de Medicina e Odontoloxía
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
- Coñecer os fundamentos do método epidemiolóxico como núcleo esencial da Saúde Pública.
- Coñecer e aplicar os criterios de causalidade en Epidemioloxía e Ciencias da Saúde.
- Coñecer as claves da análise epidemiolóxica: deseños; medidas de frecuencia, medidas de efecto; identificación de nesgos (de selección, de información, de confusión).
- Coñecer os fundamentos dos estudos de probas diagnósticas, tanto na súa validez como na súa reproducibilidade.
- Coñecer e saber aplicar os fundamentos da Demografía como ciencia auxiliar da Epidemioloxía e da Saúde Pública: identificación e análise das poboacións, tanto estática como dinámica.
- Coñecer as bases teóricas e o proceso de investigación
- Saber interpretar unha publicación científica.
- Saber planificar, co deseño idóneo, un estudo epidemiolóxico.
- Coñecer as principais ferramentas de sínteses da literatura científica, a revisión sistemática e o metaanálise.
PROGRAMA DE CLASES EXPOSITIVAS (27 horas)
Bloque 1. Módulo introdutorio. (3 horas)
Tema 1. Historia da saúde pública e da epidemioloxía
Tema 2. Concepto de saúde e enfermidade e o método
Tema 3. Cadea epidemiolóxica e introdución á causalidade. Criterios de causalidade.
Bloque 2. Demografía. (3 horas)
Tema 4. Demografía Estática
Tema 5. Demografía Dinámica
Tema 6. Indicadores sanitarios e enquisas de saúde
Bloque 3. Deseño de estudos epidemiolóxicos. (10 horas)
Tema 7. Medidas de frecuencia, efecto e impacto
Tema 8. Ensaios clínicos
Tema 9. Estudos de cohortes
Tema 10. Estudos de casos e controis
Tema 11. Estudos transversais
Tema 12. Estudos ecolóxicos
Tema 13. Nesgos
Bloque 4. Estudos de probas diagnósticas. (3 horas)
Tema 14. Estudo da validez dos estudos de probas diagnósticas e os seus nesgos.
Tema 15. Estudo da reproducibilidade dos estudos de probas diagnósticas
Bloques 5-6. Procura e síntese da evidencia científica. (4 horas)
Tema 16. Estrutura e funcionamento das bases de datos biomédicas
Tema 17. Revisións sistemáticas da literatura científica
Tema 18. Outros formatos de revisión: revisión narrativa, scoping review, umbrella review, guías de práctica clínica
Tema 19. Metaanálise
Bloque 7. Publicación e mala conduta en investigación científica (3 horas)
Tema 20. O proceso de publicación científica
Tema 21. Redacción Científica: Estrutura do Artigo e Criterios de Autoría
Tema 22. Mala conduta en investigación. Definición e tipoloxía.
PROGRAMA DE SEMINARIOS (unha hora cada un, 4 horas en total).
Seminario 1. Estandarización de taxas.
Seminario 2. Medidas de frecuencia.
Seminario 3. Medidas de efecto e impacto.
Seminario 4. Probas diagnósticas.
PROGRAMA DE LABORATORIOS (unha hora cada un, 12 horas en total).
Laboratorio 1. Proxecto de investigación I: A pregunta de investigación, Hipótese e Obxectivos
Laboratorio 2. Proxecto de investigación II: Estrutura e partes fundamentais do protocolo
Laboratorio 3. Procura de literatura científica en bases de datos automatizadas I.
Laboratorio 4. Procura de literatura científica en bases de datos automatizadas II.
Laboratorio 5. Elaboración de cuestionarios I.
Laboratorio 6. Elaboración de cuestionarios II.
Laboratorio 7. Deseño de estudos.
Laboratorio 8. Lectura crítica: ensaios clínicos.
Laboratorio 9. Lectura crítica: estudos de cohortes.
Laboratorio 10. Lectura crítica: casos e controis.
Laboratorio 11. Metaanálise.
Laboratorio 12. Recompilación de evidencia.
Bibliografía básica e complementaria
- Ildefonso Hernández-Aguado y Blanca Lumbreras Lacarra. Manual de Epidemiología y Salud Pública para Grados en Ciencias de la Salud. 3ª Edición. Ed Panamericana. ISBN 9788491101734. 2018. 420 páginas.
- Ahlbom A, Alfredssom L, Alfven T. Fundamentos de epidemiología. 9ª ed. Siglo XXI de España Eds. Madrid, 2007.
- Argimón JM, Jiménez J. Métodos de investigación clínica y epidemiológica. 5ª Ed. Ediciones Harcourt. Madrid, 2019.
- Warren S. Browner MD, Thomas B. Newman MD, Steven R. Cummings MD, Deborah G. Grady MD, MPH. Diseño de investigaciones clínicas. 5º Edición. 2023. Wolters Kluwer.
- Porta M. A dictionary of Epidemiology. International of Epidemiology Association. Oxford University Press. 6ª Ed. 2014.
- Norell S. Diseños de estudios epidemiológicos. Siglo XXI de España Eds. Madrid, 1998
- Rothman KJ. Epidemiology: An introduction. Third Edition. Oxford University Press, 2024.
- Gordis L. Epidemiología. Elsevier. 2025. 7ª edición
Os estudantes deberán estar en condicións de deseñar un estudo epidemiolóxico e un estudo de investigación, manexar os instrumentos de medida epidemiolóxica e discutir as relacións de variables coa visión crítica dos métodos aprendidos ao longo do curso. Debe ser capaz de interpretar un estudo de probas diagnósticas. Debe ser capaz de coñecer o proceso de redacción e publicación científica.
Coñecementos
Con39. Factores de risco e prevención da enfermidade.
Con40. Recoñecer os determinantes de saúde da poboación.
Con41. Indicadores sanitarios.
Con42. Planificación, programación e avaliación de programas de saúde.
Con46. Epidemioloxía.
Con47. Demografía.
Con50. Saúde e medioambiente.
Con53. Coñecer, valorar criticamente e saber utilizar as tecnoloxías e fontes de información clínica e biomédica, para obter, organizar, interpretar e comunicar información clínica, científica e sanitaria.
Con57. Coñecer a historia da saúde e a enfermidade.
Con60. Usar os sistemas de procura e recuperación da información biomédica.
Con62. Comprender e interpretar criticamente textos científicos.
Con63. Coñecer os principios do método científico, a investigación biomédica e o ensaio clínico.
Con65. Coñecer e manexar os principios da medicina baseada na (mellor) evidencia.
Competencias
Competencias Instrumentais:
Comp01. Capacidade de análise e síntese.
Comp02. Capacidade de organizar e planificar.
Comp06. Habilidades de xestión da información (habilidade para buscar e analizar información proveniente de fontes diversas).
Comp07. Resolución de problemas.
Comp08. Toma de decisións.
Competencias interpersoais:
Comp09. Capacidade crítica e autocrítica.
Competencias sistémicas:
Comp17. Capacidade de aplicar os coñecementos na práctica.
Comp18. Habilidades de investigación.
Comp25. Deseño e xestión de proxectos.
Clases expositivas (27 horas): realizaranse sesións maxistrais nas que se explicarán os contidos específicos detallados no programa da materia con apoio de recursos audiovisuais e informáticos. Durante a sesión poderán exporse problemas, preguntas teóricas ou exemplos prácticos.
Clases interactivas seminarios (4 horas): os seminarios impartiranse de maneira coordinada coas sesións maxistrais. Será necesario que os estudantes acudan aos seminarios co caderno de actividades, que estará dispoñible no campus virtual desde o día de inicio da materia. A dinámica dos seminarios pode incluír a resolución de problemas ou exercicios, a realización de debates para fomentar a participación dos estudantes e a utilización de técnicas de gamificación na aula, entre outros. O traballo realizado polos estudantes durante os seminarios poderá ser individual ou en grupo. Recoméndase aos estudantes que revisen previamente as actividades expostas para cada seminario. Poderase facer unha proba final dos seminarios ou algunha tarefa a través do campus virtual.
Clases interactivas laboratorios (12 horas): os laboratorios impartiranse de maneira coordinada coas sesións maxistrais. Será necesario que os estudantes acudan aos laboratorios co caderno de actividades, que estará dispoñible no campus virtual desde o día de inicio da materia. Durante os laboratorios poderán empregarse técnicas de resolución de problemas, foros de discusión ou debates para fomentar a participación dos estudantes e técnicas de gamificación na aula, entre outras. O traballo realizado polos estudantes durante os laboratorios poderá ser individual ou en grupo. Recoméndase aos estudantes que revisen previamente as actividades expostas para cada laboratorio. Poderase facer unha proba final dos laboratorios ou algunha tarefa a través do campus virtual.
IMPORTANTE: O peso do exame final poderá supoñer entre o 70 e o 100% da nota final, e o peso da avaliación continua entre o 0% e o 30%
A avaliación será a seguinte para a primeira oportunidade.
Exame: A adquisición dos coñecementos impartidos nas distintas clases será avaliado mediante unha proba escrita de tipo test, con como máximo 60 preguntas. Para superar a materia será preciso superar esta proba escrita. Para superar a proba escrita cun aprobado (5 ou máis) será preciso obter o 70% ou máis dos puntos posibles. O peso da devandita proba escrita poderá representar entre un 70 e un 100% da nota final.
Avaliación continua: podería representar ata un 30% da nota final, sempre que se supere a proba escrita tipo test.
Poderase computar a asistencia e participación nas clases expositivas, seminarios e laboratorios. Poderase facer unha proba ao final dos laboratorios, seminarios ou das clases expositivas presenciais ou algunha tarefa a través do campus virtual.
O peso da avaliación continua na oportunidade extraordinaria de recuperación (probas de xuño/xullo) será o mesmo que o que se empregará na primeira convocatoria.
Para obter a nota final sumaranse as notas (sobre a puntuación outorgada a cada parte) do exame e a avaliación continua, de habela, e sempre que se supere a proba do exame.
Se o exame non está aprobado: a nota final será a do exame, non se terá en conta a avaliación continua. A nota será Non Presentado se non se fai o exame con independencia da avaliación continua. Se non se realiza por parte do profesorado avaliación continua, a nota final será a nota obtida no exame.
Para a segunda oportunidade poderase empregar o mesmo sistema de avaliación empregado na primeira oportunidade (proba escrita tipo test) ou substituírse o exame tipo test por un exame tipo tema ou por exame oral con algún dos profesores da materia, que terá o mesmo peso na avaliación que o exame tipo test. Na segunda oportunidade manterase a nota alcanzada na avaliación continua, no caso de que se fixera dita avaliación ao longo do curso. Mantéñense os demais supostos de avaliación.
A nota obtida na avaliación continua non se garda dun curso a outro.
A dedicación estimada é de tres horas semanais, coa revisión da teoría dada en clase, así como a realización dos problemas xa resoltos nas prácticas e algúns novos semellantes que se poden consultar na bibliografía recomendada.
Asistencia activa ás clases, tanto teóricas como prácticas, e estudo da materia de forma continua. Consulta, ampliando os temas coa bibliografía básica e complementaria recomendada, dúas ou tres obras básicas. Comprensión absoluta dos exercicios propostos nos seminarios e laboratorios.
A comunicación cos docentes da materia realizarase a través do Campus Virtual ou do correo institucional da USC. O Campus Virtual será o medio utilizado para manter actualizados os materiais docentes necesarios para as clases teóricas e interactivas. A medida que os estudantes estuden a materia e xúrdanlle dúbidas en relación con conceptos ou con aspectos prácticos, estas poderán ser consultadas con calquera dos docentes, se ben non se contestan por correo electrónico, sendo necesario solicitar unha titoría.
En caso de realización fraudulenta de exercicios e/o probas aplicarase a “Normativa de avaliación do rendemento académico dous estudantes e de revisión de cualificacións” da USC.
Para a atención de estudantes con necesidades específicas de apoio educativo seguirase o establecido no “Protocolo de atención a persoas con discapacidade da área de Integración do Servizo de Participación e Integración Universitaria“ da USC. En caso de ser necesario, realizaranse adaptacións para dar resposta ás necesidades educativas destes estudantes.
Alberto Ruano Raviña
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Medicina Preventiva e Saúde Pública
- Teléfono
- 881812267
- Correo electrónico
- alberto.ruano [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Maria Leonor Varela Lema
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Medicina Preventiva e Saúde Pública
- Correo electrónico
- leonor.varela [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Monica Perez Rios
Coordinador/a- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Medicina Preventiva e Saúde Pública
- Teléfono
- 881812277
- Correo electrónico
- monica.perez.rios [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Lucía Rodríguez Loureiro
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Medicina Preventiva e Saúde Pública
- Correo electrónico
- lucia.rodriguez.loureiro [at] usc.es
- Categoría
- Investigador/a Sara Borrell
Julia Rey Brandariz
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Medicina Preventiva e Saúde Pública
- Correo electrónico
- juliarey.brandariz [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Axudante Doutor LOSU
Ana Teijeiro Teijeira
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Medicina Preventiva e Saúde Pública
- Correo electrónico
- anat.teijeira [at] usc.es
- Categoría
- Predoutoral Xunta
Guadalupe Garcia
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Medicina Preventiva e Saúde Pública
- Correo electrónico
- guada.garcia [at] usc.es
- Categoría
- Predoutoral FIDIS
| Martes | |||
|---|---|---|---|
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 10:30-11:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 17:30-18:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 17:30-18:30 | Grupo /CLIL_14 | Castelán | Medicina-Seminario A |
| Mércores | |||
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 10:30-11:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 17:30-18:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| Xoves | |||
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 10:30-11:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 17:30-18:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| Venres | |||
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 10:30-11:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 17:30-18:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 03.06.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 10 |
| 03.06.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 2 |
| 03.06.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 3 |
| 03.06.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 4 |
| 03.06.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 5 |
| 03.06.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 6 |
| 03.06.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 7 |
| 03.06.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 8 |
| 02.07.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 3 |
| 02.07.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 4 |
| 02.07.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 5 |
| 02.07.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 7 |
| 02.07.2026 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 8 |