Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 9 Clase Interactiva: 12 Total: 24
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Departamento externo vinculado ás titulacións
Áreas: Área externa M.U en Arqueoloxía e Ciencias da Antigüidade (3ª ed)
Centro Facultade de Xeografía e Historia
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
A materia servirá ao alumnado para coñecer as particularidades da Arqueoloxía da Paisaxe, con particular énfase nos últimos desenvolvementos neste ámbito de estudos. A través dunha serie de sesións expositivas e da presentación de casos de estudo seleccionados en función do programa, o alumnado familiarizarase cos procedementos máis usuais no estudo arqueolóxico das paisaxes culturais, así como cos debates candentes na disciplina. Repasaranse as bases teóricas da Arqueoloxía da Paisaxe, examinando as orixes e formulación deste ámbito de estudos. Neste sentido, consideraranse as tradicións investigadoras da Arqueoloxía da Paisaxe no ámbito anglosaxón, como contexto máis influente no seu desenvolvemento actual, ademais de examinar a traxectoria desta liña de investigación no marco do estado español. Poñerase en valor o carácter interdisciplinar da Arqueoloxía da Paisaxe, analizando as súas conexións con outras disciplinas das Ciencias Sociais, e explorando as potenciais capacidades de transferencia deste xénero de investigacións cara á xestión e plan territorial. Ademais do seguimento do temario particular da materia, fomentarase o desenvolvemento individual e colaborativo do alumnado por medio da realización de proxectos que servirán de base para a avaliación final da materia. No posible, os obxectivos destes traballos e dos contidos do programa buscarán reforzar o labor investigador do alumnado coa vista posta no deseño e elaboración dos seus TFMs.
Os contidos teóricos distribúense en 12 temas, que se traballarán nas sesións da materia combinando a presentación de contidos teórico-metodolóxicos e casos de estudo seleccionados xunto a actividades interactivas:
1. Introdución á materia
2. Paisaxe: definición e xenealoxía do concepto no marco das Ciencias Sociais.
3. A Arqueoloxía da Paisaxe: Definición e liñas teórico-metodolóxicos recentes.
4. A tradición anglosaxoa da Arqueoloxía da Paisaxe.
5. A tradición da Arqueoloxía da Paisaxe no estado español.
6. Os estudos paleoambientales e a xeoarqueología no estudo arqueolóxico das paisaxes.
7. Os Sistemas de Información Xeográfica, as análises territoriais e a estatística para o estudo arqueolóxico da paisaxe.
8. Arqueoloxía da Paisaxe e cognición visual.
9. Estudos etnoarqueolóxicos: considerando a diferenza e a alteridade no estudo das paisaxes antigas.
10. O estudo da monumentalidade e o seu papel nas paisaxes arqueolóxicas.
11. A Arqueoloxía da Paisaxe e os retos sociais da Axenda 2030.
Realizarase unha práctica de campo, que complementará as clases teóricas e interactivas, nas proxmidades de Santiago de Compostela, na cal o alumnado reforzará aspectos particulares en lugares de interese arqueolóxico.
Anschuetz, Kurt F.; Wilshusen, Richard H. y Scheick, Cherie L. (2001): An Archaeology of Landscapes: Perspectives and Directions. Journal of Archaeological Research, 9(2): 157-211. doi: https://doi.org/10.1023/A:1016621326415
Attema, Peter; Bintliff, John; Van Leusen, Martijn; Bes, Philip; de Haas, Tymon; Donev, Damjan; Jongman, Wim; Kaptijn, Eva; Mayoral-Herrera, Victorino; Menchelli, Simoneetta; Pasquinucci, Marinella; Rosen, Steve; García-Sánchez, Jesús; Gutiérrez-Soler, Luis María; Stone, David; Tol, Gijs; Vermeuñen, Frank y Vionis, Athanasios 2020: A guide to good practice in Mediterranean surface survey projects. Journal of Greek Archaeology, 5: 1-62. doi: https://doi.org/10.32028/9781789697926-2.
Belmonte, Juan Antonio (2021): Archaeoastronomy/Cultural Astronomy. Oxford Research Encyclopedias. Planetary Science. doi: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190647926.013.215
Bender, Barbara (1993): Landscape: Politics and Perspectives. Oxford: Berg.
Bradley, Richard (2000): An Archaeology of Natural Places. London: Routledge.
Butzer, K.W. (1982): Archaeology as human ecology: method and theory for a contextual approach. Cambridge: Cambridge University Press.
Cabana, Ana (2008): Lo que queda de las agras. La evolución del paisaje agrario en Galicia: A Terra Chá (1954-1968). Ager: Revista de Estudios sobre Despoblación y Desarrollo Rural, 7: 33-56. url: http://ruralager.org/wp-content/uploads/Ager-07_2.pdf
Criado-Boado, Felipe (1993): Límites y posibilidades de la arqueología del paisaje. SPAL, 2: 9-55. url: http://hdl.handle.net/10261/6936
Criado-Boado, Felipe (1999): Del terreno al espacio: planteamientos y perspectivas para la Arqueología del Paisaje. Santiago de Compostela: Grupo de Investigación en Arqueología del Paisaje, Universidade de Santiago de Compostela (CAPA; 6). url: http://hdl.handle.net/10261/5698
Criado-Boado, Felipe; Parcero-Oubiña, César; Otero-Vilariño, Carlos y Cabrejas, Elena (eds.) (2016): Atlas arqueolóxico da paisaxe galega. Santiago de Compostela: Xerais.
Crumley, Carole L. (2018): Historical Ecology. En: H. Callan (ed.), The International Encyclopedia of Anthropology. JohnWiley & Sons, Ltd. doi: https://doi.org/10.1002/9781118924396.wbiea1887
David, Bruno y Thomas, Julian (eds.) (2008): Handbook of Landscape Archaeology. Walnut Creek, CA: Left Coast Press.
Garcia Casas, David (2013): Aproximación al poblamiento de las zonas de alta montaña pirenaicas desde la Arqueología y la Etnografía. Sagvntvm, 45: 221-239.
García Quintela, Marco V. y González-García, A. César (2009): Arqueoastronomía, Antropología y Paisaje. Complutum, 20(2): 39-54. url: https://revistas.ucm.es/index.php/CMPL/article/view/CMPL0909220039A
García Sanjuán, Leonardo (2005): Introducción al Reconocimiento y Análisis Arqueológico del Territorio. Barcelona: Ariel Prehistoria.
González-Álvarez, David (2019a): The need to understand the cultural biographies of alpine and subalpine landscapes during Later Prehistory: Upland Archaeology in the Cantabrian Mountains. Cuadernos de Investigación Geográfica, 45(1): 143-165. doi: https://doi.org/10.18172/cig.3824
González-Álvarez, David (2019b): Transformaciones recientes en los paisajes rurales de la Cordillera Cantábrica (Noroeste ibérico): reflexiones desde la Arqueología contemporánea. Vestígios: Revista Latino-Americana de Arqueologia História, 13(2): 89-114. doi: https://doi.org/10.31239/vtg.v2i13.15380
González-Álvarez, David; Fernández-Mier, Margarita y López-Gómez, Pablo (2016): An Archaeological Approach to the brañas: summer farms in the pastures of the Cantabrian Mountains (northern Spain). En: J.R. Collis, M. Pearce, M. y F. Nicolis (Eds.), Summer Farms. Seasonal Exploitation of the Uplands from Prehistory to the Present. Sheffield: Equinox Publishing (Sheffield Archaeological Monographs; 16), 203-219. url: https://digital.csic.es/handle/10261/191812
González-Ruibal, Alfredo (2005): The need for a decaying past: an archaeology of oblivion in contemporary Galicia (NW Spain). Home Cultures, 2(2): 129-152. doi: https://doi.org/10.2752/174063105778053355
González-Ruibal, Alfredo, Alonso-González, Pablo, Criado-Boado, Felipe (2018): Against reactionary populism: towards a new public archaeology. Antiquity, 92(362): 507-515. doi: https://doi.org/10.15184/aqy.2017.227
Grau Mira, Ignasi (2021): Cuaderno de arqueología del paisaje. Introducción al análisis espacial de las sociedades del pasado. Alacant: Publicacions de la Universitat d’Alacant.
Hirsch, Eric y O'Hanlon, Michael (eds.) (1995): The Anthropology of Landscape. Perspectives on Place and Space. Oxford: Clarendon Press.
Hoskins, William G. (1955): The Making of the English Landscape. London: Hodder and Stoughton Ltd.
Ingold, Tim (1993): The temporality of the landscape. World Archaeology, 25(2): 152-174. doi: https://doi.org/10.1080/00438243.1993.9980235
Ingold, Tim (2000): The Perception of the Environment. Essays on livelihood, dwelling and skill. London: Routledge.
Johnson, Matthew H. (2007): Ideas of Landscape. Oxford: Blackwell Publishing.
Johnson, Matthew H. (2012): Phenomenological Approaches in Landscape Archaeology. Annual Review of Anthropology, 41: 269-284. doi: https://doi.org/10.1146/annurev-anthro-092611-145840
Orejas, Almudena (1991): Arqueología del paisaje: historia, problemas y perspectivas. Archivo Español de Arqueología, 64(163-164): 191-230. url: http://hdl.handle.net/10261/17328
Parcero Oubiña, César; Ayán Vila, Xurxo M.; Fábrega Álvarez, Pastor y Teira Brión, Andrés M. (2007): Arqueología, Paisaje y Sociedad. En: F.J. González García (ed.), Los pueblos de la Galicia céltica. Madrid: Akal, 131-258.
Roberts, N. (2004): The Holocene: An Environmental History, 3rd edn. Chichester: Wiley-Blackwell.
Sauer, Carl Ortwin (1925): The Morphology of Landscape. University of California Publications in Geography, 2(2): 19-53.
Sevillano Perea, Luis Antonio (2013): Paisaje y materialidad. Lo cotidiano en las sociedades agrarias preindustriales. En: J.M. Aldea Celada, C. López San Segundo, P. Ortega Martínez, M.R. de Soto García, F.J. Vicente Santos (coords.), Los Lugares de la Historia. Salamanca: AJHIS, Asociación de Jóvenes Historiadores, 773-796.
Soler-Segura, Javier (2007): Redefiniendo el registro material. Implicaciones recientes desde la Arqueología del paisaje anglosajona. Trabajos de Prehistoria, 64(1): 41-64. doi: https://doi.org/10.3989/tp.2007.v64.i1.93
Thomas, Julian (2001): Archaeologies of Place and Landscape. En: Hodder, Ian (ed.), Archaeological Theory Today. Malden, MA: Blackwell Publishers Ltd.; Polity Press, 165-186.
Tilley, Christopher (1994): A Phenomenology of Landscape. Places, Paths and Monuments. Oxford: Berg.
Ucko, Peter J. y Layton, Robert (eds.) (1999): The Archaeology and Anthropology of Landscape. Shaping your landscape. London: Routledge.
Vicent-García, Juan M. (1991): Fundamentos teórico-metodológicos para un programa de investigación arqueo-geográfica. En: López García, Pilar (ed.), El cambio cultural del IV al II milenios a.C. en la comarca Noroeste de Murcia, vol. I. Madrid: CSIC, 31-117.
Walsh, Kevin (2014): The Archaeology of Mediterranean Landscapes. Human-Environment Interaction from the Neolithic to the Roman Period. Cambridge: Cambridge University Press.
Wylie, John (2007): Landscape. London: Routledge.
COMPETENCIAS BÁSICAS:
(CB-1) Que os estudantes posúan coñecementos susceptibles de ser orixinais e por tanto útiles para o desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
(CB-2) Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos para resolver problemas en contornas novas ou pouco coñecidos en contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
(CB-3) Que os estudantes teñan a capacidade de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
(CB-4) Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións (e os coñecementos e as razóns que as sustentan) a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades.
(CB-5) Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que permitan continuar o estudo dun modo en boa medida autónomo.
COMPETENCIAS XERAIS:
( CG-1) Que os estudantes demostrasen unha comprensión sistemática dun campo de estudo e o dominio das habilidades e métodos de investigación relacionados co devandito campo;
( CG-2) Que os estudantes demostrasen a capacidade de concibir, deseñar, poñer en práctica e adoptar un proceso substancial de investigación con seriedade académica;
( CG-4) Que os estudantes sexan capaces de realizar unha análise crítica, avaliación e síntese de ideas novas e complexas;
( CG-5) Que os estudantes saiban comunicarse cos seus colegas, coa comunidade académica no seu conxunto e coa sociedade en xeral acerca das súas áreas de coñecemento;
( CG-6) Que se lles supoña capaces de fomentar, en contextos académicos e profesionais, o avance tecnolóxico, social ou cultural dentro dunha sociedade baseada no coñecemento.
( CG-9) Que sexan capaces de abrir vías de especialización novas no ámbito dos estudos arqueolóxicos
COMPETENCIAS ESPECÍFICAS:
(CE-4) Ser capaz de participar activamente na organización de tarefas de xestión cultural.
(CE-5) Adquirir as capacidades necesarias para dirixir actividades de campo, de prospección e de escavación arqueolóxica e de tratamento e estudo de materiais e mostras.
COMPETENCIAS TRANSVERSAIS:
( CT-1) Utilizar bibliografía e ferramentas de procura de recursos bibliográficos xenerais e específicos, que inclúe o acceso por Internet, vendo as súas enormes posibilidades e potenciando a capacidade discriminatoria do alumno sobre os seus contidos.
( CT-2) Xestionar de forma óptima o tempo de traballo e organizar os recursos dispoñibles, establecendo prioridades, camiños alternativos e identificando erros na toma de decisións.
( CT-3) Potenciar a capacidade de traballo en equipo, en contornas cooperativas, pluridisciplinares ou de alto nivel competitivo.
-Nas aulas teóricas da materia combinarase docencia expositiva e interactiva para presentar ao alumnado os fundamentos da materia ilustrados con casos de estudo seleccionados en función do temario. O desenvolvemento destas sesións buscará fomentar a participación de todo o alumnado, atendendo particularmente a pluralidade de voces nos debates. Para iso, a presentación de contidos incorporará cada certo tempo preguntas e problemas ante os cales se iniciarán pequenos debates. Mediante esta estratexia, desenvolveranse algunhas das competencias xerais e transversais da titulación.
-Nas sesións prácticas e interactivas (particularmente nos debates ao fío dos estudos de caso), fomentarase o desenvolvemento da capacidade crítica entre o alumnado, reforzando o uso dos conceptos e categorías analíticas clave do programa da materia.
- A aula virtual será unha ferramenta para utilizar como marco de desenvolvemento da materia, poñendo ao dispor do alumnado os materiais relevantes para seguir a materia, diferenciando contidos básicos de complementarios.
- As titorías realizaranse en horario flexible baixo demanda, a partir da súa concertación entre o profesorado e o alumnado. Segundo a preferencia do alumnado poderían desenvolverse en modalidade presencial ou non presencial, utilizando para iso unha plataforma virtual acordada previamente, en todo caso accesible e apropiada para as circunstancias específicas caso a caso.
- Desenvolveranse unha saída práctica de campo nun venres (data por precisar), polas proximidades de Santiago de Compostela. Nesta visita aplicaranse os coñecementos teóricos adquiridos durante a impartición da materia.
Saída de campo: Saída de campo a espacios arqueolóxicos da Península do Barbanza e Castro de Baroña. Trátase dunha saída conxunta das materias de Arqueoloxía da Paisaxe e Patrimonio Arqueolóxico e Sociedade. Esta actividade é de carácter obrigatorio para o alumnado de Arqueoloxía da Paisaxe, e de carácter optativo para o alumnado de Patrimonio e Sociedade. Non implica a compra de entradas.
A avaliación da materia Arqueoloxía da Paisaxe realizarase a partir dunha estratexia de avaliación continua, na que fundamentalmente se valorará o progreso individual de cada alumno ou alumna ao longo do cuadrimestre, considerando a adquisición dos coñecementos xerais e específicos contidos no programa, o seu esforzo e implicación do alumnado (tanto individual como colaborativa, a través das dinámicas en grupo), así como a súa actitude crítica e reflexiva. Para iso, valoraranse varios aspectos:
a) Asistencia e participación activa en actividades presenciais: 2 puntos sobre 10
b) Prácticas de campo (desenvolvemento en grupo): 2 puntos sobre 10
c) Traballo individual final para a materia: 6 puntos sobre 10
O traballo de materia será de carácter individual e a súa temática, características formais, modo de presentación e partes serán definidas ao comezo do cuadrimestre. Na avaliación destes traballos terase en conta o deseño da súa estrutura, a claridade expositiva, a concreción na enunciación de obxectivos, preguntas de investigación e conclusións, a adecuación da metodoloxía aplicada, o desenvolvemento e resultados do proxecto, a relevancia das conclusións, así como a orixinalidade e madurez intelectual demostrada.
Nesta materia non se realizará exame de avaliación. No caso de dispensa oficial de asistencia a clase a avaliación realizarase a partir da entrega dun traballo de materia individual cuxo tema será acordado entre o profesorado e o alumnado.
Na segunda convocatoria, que terá lugar en xullo, o alumno ou alumna deberá entregar un traballo de materia individual cuxo tema será acordado entre o profesorado e o alumnado.
O sistema de cualificación será expresado mediante valor final numérico de 0 a 10, segundo a lexislación vixente (Real Decreto 1125/2003 do 5 de setembro; BOE 18 de setembro).
O art. 16 da Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes (DOG 21 de xullo de 2011) establece o seguinte: A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba exixida na avaliación dunha materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra ou alumno infractor. Considérase fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das fontes. En caso de fraude académica, tal e como se define no artigo 42 do Regulamento polo que se establecen as normas de convivencia da Universidade de Santiago de Compostela e de conformidade co disposto no artigo 11. g) da Lei de convivencia universitaria, aplicaranse as sancións previstas pola normativa. Entre os comportamentos premeditados tendentes a falsear os resultados dun exame ou traballo inclúense o plaxio e o emprego non consentido de ferramentas de Intelixencia Artificial.
A materia está estruturada en 14 sesións de 1,5 horas de duración, o que totaliza 21 horas de actividade lectiva, que se desenvolverán de forma presencial. Distribúense, de acordo coa memoria da titulación con:
-12 horas de clases expositivas, no transcurso das cales o profesorado expón contidos teóricos e avanza na presentación de contidos do programa da materia. Desenvolveranse ademais pequenos debates ao redor de conceptos, definicións, argumentacións e procedementos metodolóxicos clave para a materia.
-9 horas de aulas interactivas, que son debates e exercicios en grupo realizados ao fío das presentacións, particularmente relacionadas cos casos de estudo considerados no programa da materia.
Ademais, hai que contabilizar as seguintes actividades que implican ao profesorado:
-Práctica de campo (aprox. 8 horas): día por decidir, pero terá lugar na franxa horaria habilitada (venres).
-Titorías (3 horas): de atención individualizada e/ou de grupo. Farase constar ao comezo de cuadrimestre a dispoñibilidade de horario para atención presencial, así como o medio preferente para atención telemática. As titorías concertaranse previo acordo entre o profesorado e o alumnado.
Por último, o alumno ou alumna terá que dedicar tempo á realización do traballo de materia e doutros exercicios que lle poidan ser encomendados durante o cuadrimestre, ata cubrir un total de 49 horas de traballo non presencial.
O estudante debe coñecer o manexo básico de paquetes ofimáticos xenerais, por exemplo, Libre Office ou Microsoft Office. Así mesmo, o estudante debe saber manexar programas colaborativos estándares, como Microsoft Teams, o programa oficial da USC, dispoñible @gratuitamente no repositorio da USC.
David Garcia Casas
- Departamento
- Departamento externo vinculado ás titulacións
- Área
- Área externa M.U en Arqueoloxía e Ciencias da Antigüidade (3ª ed)
- Correo electrónico
- david.garcia.casas [at] rai.usc.gal
- Categoría
- Profesional área externa_máx. 30 h
Alejandra Galmés Alba
- Departamento
- Departamento externo vinculado ás titulacións
- Área
- Área externa M.U en Arqueoloxía e Ciencias da Antigüidade (3ª ed)
- Correo electrónico
- alejandra.galmes [at] rai.usc.gal
- Categoría
- Profesional área externa_máx. 30 h
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 09:00-10:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula 15 |
| 09.06.2025 11:30-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 15 |
| 04.07.2025 16:30-19:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 15 |