Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 51 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 9 Clase Interactiva: 12 Total: 75
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Departamento externo vinculado ás titulacións
Áreas: Área externa M.U en Arqueoloxía e Ciencias da Antigüidade (3ª ed)
Centro Facultade de Xeografía e Historia
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
O obxectivo desta materia é ofrecer unha visión xeral sobre a relación entre a arqueoloxía e as sociedades presentes, para abordar a súa comprensión xeral e adquirir unha perspectiva crítica sobre a imaxe pública da arqueoloxía e a súa función social, coa idea de mostrar tanto a necesidade deste ámbito tanto desde un punto de vista ético, como a súa utilidades desde un punto de vista práctico (na xestión do patrimonio arqueolóxico). Abordaranse tanto cuestións teóricas como prácticas.
• Polo que respecta ás primeiras, realizarase unha reflexión sobre as distintas acepcións do concepto “Arqueoloxía Pública”, e o propio concepto do público e do común, e as ideas de comunidade e multivocalidade.
• A nivel práctico, estudaranse estas cuestións a través de exemplos de proxectos arqueolóxicos cunha vocación pública clara, tanto en España como no estranxeiro.
• Espérase que o estudantado analice estes proxectos de forma crítica, mediante os conceptos que se discutirán en clase e empregando a bibliografía que se poñerá a súa disposición.
Os contidos están estruturados en tres bloques temáticos:
1. Arqueoloxía e público
• Imaxe e Percepcións Sociais do Pasado
• Metodoloxías de Diagnose
• O Pasado na Cultura Popular
• La construción do discurso “pseudocientífico”
2. Arqueoloxía e activismo
• A imaxe pública de la profesión
• Arqueoloxía e xénero
• O código deontolóxico
3. Arqueoloxía e socialización
• Arqueoloxía en comunidade
• Arqueoloxía inclusiva
• Análise de Proxectos
Desenvolveranse seminarios dinamizados que complementarán as clases teóricas, e en función da dispoñibilidade orzamentaria, poderán desenvolverse actividades relacionadas co Congreso Internacional de Socialización del Patrimonio en el Medio Rural (SoPa)/Edición 2024, mediante la realización de un PRE-SoPa, e/ou en relación con asociacións culturais e proxectos.
Bibliografía básica
• Almansa Sánchez, J. (ed.) 2011. El futuro de la Arqueología. Madrid: JAS Arqueología.
• Almansa Sánchez, J. 2011. Arqueología para todos los públicos. Hacia una definición de la Arqueología pública "a la española". Arqueoweb, 13(1).
• Almansa Sánchez, J. (ed.) 2014. Arqueología Pública en España. Madrid: JAS Arqueología.
• Almansa-Sánchez, J. (2021). 2021, a new decade starts. AP: Online Journal in Public Archaeology, 11, 1-2.
• Ayán Vila, X. 2015. Altamira vista por los españoles. Madrid: JAS Arqueología.
• Ayán Vila, X. 2014. Arqueologías públicas en las comunidades autónomas de Galicia. La Linde, 3.
• Ayán Vila, X. y Gago , M. 2012. Herdeiros pola forza. Patrimonio cultural, poder e sociedade na Galicia do século XXI. Ames (A Coruña): 2.0 Editora.
• Comendador Rey, B. (2018). Arqueología pública en las aulas universitarias: Un primer balance de su implantación. Cuadernos de Prehistoria y Arqueología de la Universidad de Granada, 28, 9-24.
• Ferrer, C. Y Vives-Ferrándiz, J. (eds.). 2012. Construcciones y usos del pasado. Patrimonio Arqueológico, territorio y museo. Museo de Prehistoria de Valencia.
• González-Ruibal, A. 2012. Hacia otra arqueología: diez propuestas. Complutum, 23: 103-116.
• Gibaja, J. F., Mier, M. F., & Cubas, M. 2021. Si te dedicas a la ciencia,¡divúlgala!. Gijón: Trea.
• Martín Civantos, Delgado Anés, 2016. El patrimonio arqueológico: de las trincheras a la sociedad. Catálogo de la Exposición.
• Lorna-Jane Richardson & Jaime Almansa-Sánchez. 2015. Do you even know what public archaeology is? Trends, theory, practice, ethics, World Archaeology, 47:2, 194-211,
• Martín Abreu, F. 2016. Arqueología Feminista Ibérica. Madrid: Letras de Autor
• Risler, J., Ares, P. 2013. Manual de mapeo colectivo: recursos cartográficos críticos para procesos territoriales de creación colaborativa. Buenos Aires: Tinta Limón. Recuperado de http://www. iconoclasistas.net/post/manual-de-mapeo-colectivo-en-pdf/.
• Vaquerizo Gil, D. 2013. Córdoba. A pie de tierra. Ediciones el Almendro. Córdoba. Vaquerizo Gil, D. V. 2015. Arqueología para un futuro incierto… La profesión de arqueólogo tras la crisis devastadora del «pelotazo». Pyrenae: revista de prehistòria i antiguitat de la Mediterrània Occidental, 46(2), 89-120.
• Vaquerizo Gil, D. V. 2017. Arqueología pública, o el uso social del patrimonio. Revista Otarq: Otras arqueologías, (2), 251-284.
• Vizcaíno, T. 2015. Dilemas, reflexiones y posibilidades de una investigación arqueológica que se pretende socialmente comprometida. La Linde, 5: 193-214. Vizcaíno, A. 2015. Iberos, públicos y cultura de masas. El pasado ibérico en el imaginario colectivo valenciano. Tesis doctoral. Universidad de Valencia. Valencia
• Vizcaíno, A., Machause, S., Albelda, V., & Real, C. (coords.) 2014. Desmuntant Lara Croft. Dones, Arqueologia i Universitat. SAGVNTVM Extra, 15.
• Zabala, M. E., & Fabra, M. 2015. Estrechando vínculos entre “comunidades” en torno al patrimonio arqueológico. Las practicas extensionistas desde un programa de Arqueología Publica. Revista Arqueologia Pública, 6 (16), 39-53.
• Zapatero, G. R. 2012. Presencia social de la arqueología y percepción pública del pasado. Museu de Prehistòria de València, 31. Bibliografía Complementaria Almansa Sánchez, J. 2010. JAS Arqueología S.L.U. ed. «Pre-Editorial» AP: Online Journal in Public Archaeology 0: 1-3.
Bibliografía complementaria
• Ayala, P. (2020). Arqueologías indígenas: una mirada desde el sur. Revista do Museu de Arqueología e Etnología, (34), 26-31.
• Almansa Sánchez, J. 2017. Arqueología y Sociedad: Interacción y Acción desde la Teoría Crítica. Tesis doctoral inédita. Universidad Complutense, Madrid. Disponible online
• Ayán Vila, X., González Veiga, M., & Rodríguez Martínez, R. M. (2011). Más allá de la Arqueología Pública: arqueología, democracia y comunidad en el yacimiento multivocal de A Lanzada (Sanxenxo, Pontevedra). http://digital.csic.es/handle/10261/34401
• Cantar, N. M., Endere, M. L., & Zulaica, M. L. (2021). La “arqueología” de la sustentabilidad en la concepción del patrimonio cultural. Revista de Estudios Sociales, (75), 71-86.
• Comendador Rey, B. C. (2019). Antes de que Eva comiera la manzana: la imagen de" Cavewoman" en la cultura popular contemporánea. In Indivisa manent: estudos en homenaxe a Jesús de Juana (pp. 27-62). Galaxia.
• Coto Sarmiento, M., Anés, L. D., Martinez, L. L., Alonso, J. M., Pérez, A. P., Martínez, A. R., & Gómez, M. Y. (2020). Informe: Acoso sexual en arqueología (ASA).
• Fachini, C., Campos, L., & Pouget, F. M. C. (2021). Interview with Randall McGuire. Revista de Arqueología Pública: Revista eletrônica do Laboratòrio de Arqueologia Pública de Unicamp, 17(2), 196-205.
• Farrujia de la Rosa, A.J. 2013. An Archaeo logy of the Margins Colonialism, Amazighity and Heritage Management in the Canary Islands. Springer, Verlag, New York.
• Field, L., W atkins, J., Gnecco, C. 2016. Challenging the Dichotomy. The Licit and the Illicit in Archaeological and Heritage Discourses. University of Arizona Press. García, J. I. G. 2014. Gestión Cultural Sensitiva: Experimentar en Patrimonio por medio de los 5 sentidos, el proyecto (V) idearium y la teoría Tempura. Tejuelo: Didáctica de la Lengua y la Literatura. Educación, (9), 269-285.
• Gnecco, C. e Ayala, P. (eds.) 2011. Indigenous peoples and archa eology in Latin America. Walnut Creek: Left Coast Press.
• Hamilakis, Y. 2011. Archaeological ethno graphy: a multitemporal meeting ground for archaeology and anthropology. Annual Review of Anthropology 40: 399-414. Hodder, I. 2008. Multivocality and Social Archaeology, en J. Hab; C. Fawcett and J . M.
• Ho ltorf, C. 2015. Introduction. In, Are We All Archaeologists Now?. Journal of Contemporary Archaeology 2.2, pp. 217–259. DOI:10.1558/jca.v2i2.28463 Holtorf C. 2009. The Past is Now: an Interview With Anders Högberg. Europea n Journal of Archaeology 11(1):7-22
• Holtorf, C. 2007. Archaeology is a brand. The meaning of Archaeology in Contemporary Popular Culture. Oxford: Archaeopress.
• Holtorf, C. 2007. Can you hear me at the back? Archaeo logy, Communication and Society. European Journal of Archaeology 10 (2-3): 149-65.
• Holtorf, C. 2005. From Stonehenge to Las Vegas, Archaeolo gy as Popular Culture. Alta Mira Press, Walnut Creek.
• Holtorf C. 2005. Beyond crusa des: How (not) to engage with alternative archaeologies. World Archaeology 37(4): 544-551.
• Jiménez-Esquinas, G. (2020). El papel de las comunidades en el patrimonio. PH: Boletín del Instituto Andaluz del Patrimonio Histórico, 28(101), 100-121.
• Matsunaga (eds.): Evaluating Multiple Narratives B eyond Nationalist, Colonialist, Imperialist Archaeologies: 196-200. New York: Springer.
• MacManamon, F. P. 1991. The Many Publics for Archaeology. American Antiquity, 56(1). 121- 30.
• McGimsey, C. 1 972. Public Archaeology. New York: Seminar Press.
• Marshall, Y. 2001. What is community archaeology? World Archae ology 34(2): 211-219.
• Matsuda, A. 2004. The concept of the “Public” and the aims of Public Archaeology. Papers from the Institute of Archaeology, 16: 66-76.
• Merriman, N. 1991. Beyond the Glass Case. The Past, the Heritage and the Public in Britain. Leicester: Leicester University Press.
• Merriman N. 2004. Introduction: Diversity and Dissonance in Public Archaeology, en N. Merriman (ed.): Public Archaeology: 1-18. London: Routledge
• Moshenska, G. (ed). 2017. Key Concepts in Public Archaeology. UCL Press, London. Okamura, K. e Matsura, A. (eds.). 2011. New Perspectives in Global Public Archaeology. London and New York: Springer.
• Peterson, B., Holtorf, C. (eds.) 2017. The Archa eology of Time Travel. Experiencing the Past in the 21st Century. Archaeopress, Oxford.
• Prentis, A.M. (ed.). 2017. Anarchy and Archaeology. The SAA Archaeological Record, 17, 1.
• Saez, I. et al (c oords). 2015. Arqueologías sociales. Arqueología en Sociedad. Revista Arkeogazte, Actas JIA II: 318-338.
• Stone, P. G. e Planel, G. (eds.). 1999. The C onstructed Past: Experimental Archaeology, Education and the Public. London and New York: Routledge.
• Villagra, P. P. (2020). Nota a fallo: acceso a la informacion publica. La arqueologia del derecho a la informacion y sus sombras (Bachelor's thesis).
• Zarankin, Andrés, Fernanda Codevilla Soares, and Alex da Silva Martire. "Arqueologia pública e novas tecnologias." Teoría y Práctica de la Arqueología Histórica Latinoamericana 12.1 (2021): 9-26.
Links de interese
• REPOSITORIO DE PODCAST DE LA MATERIA
• https://www.ivoox.com/podcast-ap-podcast-arqueoloxia-publica_sq_f158420…
• Blog PIE-DRA
http://pi3dra.t umblr.com/
• Blog Pasado Reciclado
http://pasadoreciclado .blogspot.com.es/
• AP Journal
http://revis tas.jasarqueologia.es/index.php/APJournal
• Red de Información y Discusión sobre Arqueología y Patrimonio (RIDAP)
http://ridap.com.co/enlaces.htm
• Revista La Linde
http://lalindearq ueologia.com/
• Revista la Descommunal
http://ladescommunal.co m/
• Sección de Arqueoloxía do Colexio Oficial de Doutores e Licenciados en Filosofía, Letras e Ciencias de Galicia (CDLG).
http://www.cdlg .es/arqueoloxia
COMPETENCIAS BÁSICAS:
(CB-1) Que o estudantado posúa coñecementos que poden ser orixinais e polo tanto útiles para o desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
(CB-2) Que o estudantado saiba aplicar os coñecementos adquiridos para resolver problemas en contornas novas ou pouco coñecidas en contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
(CB-3) Que o estudantado teñan a capacidade de integrar coñecementos e afrontar a complexidade de formular xuízos baseados en información que, incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas relacionadas coa aplicación dos seus coñecementos e xuízos. .
(CB-4) Que o estudantado saiban comunicar as súas conclusións (e os coñecementos e as razóns que os apoian) a audiencias especializadas e non especializadas dun xeito claro e inequívoco.
(CB-5) Que o estudantado teña as habilidades de aprendizaxe que lles permiten continuar o estudo dun xeito maioritariamente autónomo.
COMPETENCIAS XERAIS:
(CB-1) Que o estudantado demostre unha comprensión sistemática dun campo de estudo e o dominio das habilidades e métodos de investigación relacionados con devandito campo;
- (CB-2) Que o estudantado demostre a capacidade de concibir, deseñar, poñer en práctica e adoptar un proceso substancial de investigación con seriedade académica;
- (CB-3) Que o estudantado realice unha contribución a través dunha investigación orixinal que amplíe as fronteiras do coñecemento desenvolvendo un corpus substancial, do que parte mereza a publicación avaliada a nivel nacional ou internacional;
- (CB-4) Que o estudantado sexa capaz de realizar unha análise crítica, avaliación e síntese de ideas novas e complexas;
- (CB-5) Que o estudantado saiba comunicarse cos seus colegas, coa comunidade académica no seu conxunto e coa sociedade en xeral achega das súas áreas de coñecemento.
COMPETENCIAS ESPECÍFICAS:
(CE-2) Preparación e redacción de informes históricos e arqueolóxicos.
(CE-3) Xestión de coleccións e museos.
(CE-4) Asesoramento en planes directores, planes especiais, traballos arqueolóxicos, etc.
(CE-5) Xestión cultural.
COMPETENCIAS TRANSVERSALES:
(CT-1) Utilizar bibliografía e ferramentas de procura de recursos bibliográficos xenerais e específicos, que inclúe o acceso por Internet, vendo as súas enormes posibilidades e potenciando a capacidade discriminatoria do alumno sobre os seus contidos.
(CT-2) Xestionar de forma óptima o tempo de traballo e organizar os recursos dispoñibles, establecendo prioridades, camiños alternativos e identificando erros en tómaa de decisións.
(CT-3) Potenciar a capacidade de traballo en equipo, en contornas cooperativos, pluridisciplinares ou de alto nivel competitivo.
A actividade docente repartirase entre exposicións e actividades relacionadas con seminarios dinamizados de carácter teórico/práctico relacionados con cada temática. Desenvolveranse seminarios dinamizados que complementarán as clases teóricas, en función da dispoñibilidade orzamentaria, poderán desenvolverse actividades relacionadas co Congreso Internacional de Socialización del Patrimonio en el Medio Rural (SoPa)/Edición 2024, mediante a realización dun PRE-SoPa, e/ou en relación con asociacións culturais e proxectos.
Realizaranse titorías para a orientación do traballo de curso e actividades dirixidas.
A materia é presencial, e a aula virtual utilizarase como marco para o desenvolvemento da materia, publicando materiais útiles para o estudantado.
Saída de campo
Realizarase unha saída de campo na materia, de mapeo colectivo pola cidade de Santiago. Non precisa transporte nin compra de entradas.
Desenvolverase unha estratexia de avaliación continua na que se valorarán os seguintes aspectos da materia:
• A entrega dunha memoria final cos materiais xerados nos seminarios realizados, que pasarán a integrar un dossier conxunto final da materia.
• Deseño e realización dun traballo colaborativo que pode ser realizado en grupo, por un mínimo de dous e un máximo de catro persoas.
A avaliación terá en conta:
• A participación activa do alumnado nos seminarios e titorías (1 punto sobre 10)
• A entrega da memoria completa das actividades realizadas nos seminarios (5 puntos sobre 10)
• A entrega do traballo colaborativo (4 puntos sobre 10).
Traballo Obrigatorio da Materia:
Para superar a materia é preciso entregar unha memoria final cos materiais xerados nos seminarios realizados, así como a realización dun traballo colaborativo (ou outras metodoloxías de diagnose a consensuar coa profesora).
En caso de dispensa oficial, examinarase ao alumno cos mesmos criterios que os aplicados ás ensinanzas na aula.
Convocatoria de segunda oportunidade: Igualmente consistirá na entrega da memoria completa das actividades realizadas nos seminarios, así como a entrega do traballo colaborativo.
Sistema de cualificación: expresado mediante cualificación numérica de 0 a 10 segundo a lexislación vixente (Real Decreto 1125/2003 de 5 de setembro; BOE 18 de setembro).
O artigo 16 do Regulamento de avaliación do rendemento académico dos estudantes (DOG 21 de maio de 2011) establece o seguinte: acción disciplinaria que poida seguirse contra o estudante infractor. Considérase fraudulento, entre outros, realizar traballos en plaxio ou obtidos de fontes accesibles ao público ou desde o mesmo sen reelaborar ou reinterpretar os autores e as fontes.
O art. 16 da Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes (DOG 21 de xullo de 2011) establece o seguinte:
"Un desempeño fraudulento de calquera exercicio ou evidencia esixida na validación dunha materia implicará unha cualificación de suspensión na correspondente convocatoria, independentemente do proceso disciplinario que se poida seguir contra o alumno infractor. Considérase fraudulento, entre outros, realizar traballos en plaxio ou obtidos de fontes accesibles ao público ou desde o mesmo sen reelaborar ou reinterpretar os autores e as fontes.” En caso de fraude académica, tal e como se define no artigo 42 do Regulamento polo que se establecen as normas de convivencia da Universidade de Santiago de Compostela e de conformidade co disposto no artigo 11. g) da Lei de convivencia universitaria, aplicaranse as sancións previstas pola normativa. Entre os comportamentos premeditados tendentes a falsear os resultados dun exame ou traballo inclúense o plaxio e o emprego non consentido de ferramentas de Intelixencia Artificial.
Clase maxistral: 5
Estudio autónomo (individual o en grupo): 15
Clase práctica:4
Exposición de traballos: 2
Lecturas recomendadas: 12
Seminario: 5
Preparación do traballo: 6
Visitas, saídas: 3
Outras tarefas asignadas polo profesor: 20
Titorías: 3
O estudante debe coñecer o manexo básico de paquetes ofimáticas xerais, por exemplo, Libre Office ou Microsoft Office.
Todas as actividades da materia, foros, bibliografía e outros materiais complementarios están dispoñibles na plataforma virtual da materia.
In the case of academic fraud, as defined in Article 42 of the Regulations establishing the rules of coexistence of the University of Santiago de Compostela, and in accordance with the provisions of Article 11. g) of the University Coexistence Law, the sanctions provided by the regulations will be applied. Among the premeditated behaviors aimed at falsifying the results of an exam or assignment are plagiarism and the unauthorized use of Artificial Intelligence tools.
| Mércores | |||
|---|---|---|---|
| 15:30-18:30 | Grupo /CLE_01 | - | Aula 02- Cartografía |
| 05.06.2025 11:30-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 15 |
| 02.07.2025 11:30-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 15 |