Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 51 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 9 Clase Interactiva: 12 Total: 75
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Departamento externo vinculado ás titulacións
Áreas: Área externa M.U en Arqueoloxía e Ciencias da Antigüidade (3ª ed)
Centro Facultade de Xeografía e Historia
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
O principal obxectivo deste curso é proporcionar os coñecementos necesarios nas ferramentas analíticas existentes para datos en materiais arqueolóxicos para:
- Seleccionar que materiais arqueolóxicos poden ser analizados e escoller que tipo de análise encaixa no propósito do estudo.
- Seleccionar as propiedades físicas e/o químicas a analizar para saber a súa orixe, proceso de produción, propiedades, contidos elementais e moleculares.
- Interpretar os datos analíticos dende un punto de vista cuantitativo e cualitativo.
- Coñecer os procesos de meteorización que alteran as propiedades químicas dos materiais arqueolóxicos causando a súa deterioración postdepositional.
Os contidos teóricos distribuense en oito temas:
1. Propiedades físico-químicas dos materiais arqueolóxicos.
2. Técnicas instrumentais de análise físico-química.
3. Cambios de materiais arqueolóxicos producidos por procesos de meteorización e deterioro.
4. Mostraxe e representatividade, medición, interferencia, precisión e exactitude en materiais arqueolóxicos.
5. Métodos de absoluta e relativa en arqueoloxía.
6. Procedementos de datación absoluta.
7. Métodos radiométricos de datación.
8. Cronoloxía de sitios arqueolóxicos.
Bibliografía básica
Aitken, M. J. 1974. Physics and archaeology. Oxford, UK: Clarendon Press.
Artioli, G. (2010) Scientific methods and Cultural Heritage. Oxford.University Press, Oxford.
Barceló, J.A. (2007) Arqueología y estadística. 1, Introducción al estudio de la variabilidad de las evidencias arqueolóticas. Introducción al estudio de la variabilidad de las evidencias arqueológicas. Universitad Autónoma de Barcelona, Barcelona.
Edwards, H.G.M., Vandenabeele, P. (2012) Analytical archaeometry. Selected topics. RSC Publishing, Cambridge.
Geyh, M. A., and H. Schleicher. 1990. Absolute age determination. Berlin, Germany: Springer-Verlag.
Goffer, Z., Archaeological chemistry, New Jersey, 2007
Jakes, K.A. 2002. Archaeological chemistry. Materials, methods and meaning, American Chemical Society, Washington, DC.
Montero Ruiz, I. (Coord.) 2011. Manual de Arqueometalurgia. Comunidad Autonoma de Madrid.
Navidi, W. (2006) Estadística para ingenieros y científicos. McGraw-Hill Interamericana, México DF.
Rice, P. M. 1987. Pottery analysis. Chicago, IL: The University of Chicago Press.
Roberts, B.W., Thornton C.P. (2014) Archaeometallurguy in Global Perspective. Springer, New York.
Robinson, K.A., Robinson, J.F. (2001) Analisis instrumental. Pearson Educación, Madrid
Price, T.D., Burton J.H. (2011) An introduction to archaeological chemistry. Springer, New York.
Pollard, A.M., Heron, C. Archaeological chemistry. Bradford, 1996
Pollard, M., Batt, C., Stern, B., Young, S.M.M. (2007) Analytical chemistry in archaeology. Cambridge University Press, Cambridge.
Taylor, R. E. 1997. Radiocarbon dating. In Chronometric dating in archaeology, ed. R. E. Taylor, and M. J. Aitken. New York: Plenum Press.
Varella, E.A. (2013) Conservation science for the cultural heritage. Applications of instrumental analysis. Springer, Heiderberg
Wagner, G. A. 1998. Age determination of young rocks and artifacts. Heidelberg, Germany: Springer.
Bibliografía complementaria
Aitken, M. J. 1985. Thermoluminescence dating. London, UK: Academic Press.
Baillie, M. G. L. 1982. Tree-ring dating and archaeology. London, UK: The University of Chicago Press Ltd.
Bernabei, M., and J. Bontadi. 2012. Dendrochronological analysis of the timber structure of the Church of the Nativity in 1095 Bethlehem. Journal Cultural Heritage 13 (4):54–60.
Buck, C.E., Cavanagh, W.G., Litton, C.D. (1996) Bayesian approach to interpreting archaeological data. Wiley and Sons, Chichester, UK.
Buck, C.E., Millard, A.R. (Eds).2004. Tools for constructing chronologies, Springer, London.
Goedicke, C. 2011. Dating mortar by optically stimulated luminescence: A feasibility study. Geochronometria 38 (1):42–49.
Hamilton, A., and C. Hall. 2012. A review of rehydroxylation
in fired-clay ceramics. Journal of the American Ceramic 1260 Society 95 (9):2673–2678.
Heinemeier, J., A. Ringbom, A. Lindroos, and A. E. 1265 Sveinbjörnsdóttir. 2010. Succesful AMS 14C dating of non-hydraulic lime mortars from the medieval churches
of the Aland Islands, Finland. Radiocarbon 52 (1):171–204.
Kolik, A. D. 1995. Direct radiocarbon dating of pottery: Selective heat treatment to retrieve smoke-derived carbon. Radiocarbon 37 (2):275–284.
Kondopoulou, D., E. Aidona, N. Ioannidis, G. S. Polymeris, and S. Tsolakis. 2015. Archaeomagnetic study and thermoluminescence dating of protobyzantine kilos (Megali Kypsa, North Greece). Journal of Archaeological Science: Reports 2:156–168.
Liritzis, I., A. K. Singhvi, J. K. Feathers, G. A. Wagner, A. Kadereit, N. Zacharias, and S. H. Li. 2013. Luminescence dating in archaeology, anthropology, and geoarchaeology. An overview. Heidelberg, Germany: Springer.
McIntosh, G., and G. Catanzariti. 2006. Introduction to archaeomagnetic dating. Geochronometria 25:11–18.
Middendorf, B., Hughes, J.J., Callebaut, K., Baronio, G., Papayianni, I. (2005) Intestigative methods for the characterisation of historic mortars – Part 1: Mineralogical characterization. Materials and Structures, 38, 761-769.
Middendorf, B., Hughes, J.J., Callebaut, K., Baronio, G., Papayianni, I. (2005) Intestigative methods for the characterisation of historic mortars – Part 2: Chemical characterization. Materials and Structures, 38, 771-780.
Sanjurjo-Sánchez, J., and C. A. S. Alves. 2011. Decay effects of pollutants on materials applied in the built environment. In Environmental Chemistry for a sustainable world, ed. E. Lichtfouse, J. Schwarzbauer, and D. Robert. 47–121. Berlin, Germany: Springer.
Sanjurjo-Sánchez, J., and J. L. Montero Fenollós. 2012. Chronology during the Bronze Age in the archaeological site Tell Qubr Abu al-‘Atiq, Syria. Journal of Archaeological Science 39 (1):163–174.
Sanjurjo-Sánchez, J., M. J. Trindade, R. Blanco Rotea, R. Benavides, D. Fernández Mosquera, C. I. Burbridge, M. I. Prudêncio, and M. I. Dias. 2010. Geochemistry of Rare Earth and other trace elements applied to the characteriza- tion of ancient mortars. Journal of Archaeological Science 37 (9):2346–2351.
Sanjurjo-Sánchez, J., Dating historical buildings: an update on the possibilities of absolute dating methods. International Journal of Architectural Heritage, 2016
Shoval, S., and Y. Paz. 2013. A study of the mass-gain of
ancient pottery in relation to archaeological ages using 1465 thermal analysis. Applications Clay Science 82:113–120.
Sternberg, R. S. 1997. Archaeomagnetic dating. In Chronometric dating in archaeology, ed. R. E. Taylor, and
M. J. Aitken. New York, UK: Plenum Press.
Tema, E., G. Polymeris, J. Morales, A. Goguitchaichvili, and
V. Tsaknaki. 2014. Dating of ancient kilns: A combined 1490 archaeomagnetic and thermoluminescence analysis applied
to a brick workshop at Kato Achaia, Greece. Journal of Cultural Heritage
Wilson, M. A., A. Hamilton, C. Ince, M. A. Carter, and C. Hall. 2012. Rehydroxylation [RHX] dating of archaeological pottery. Proceedings of the Royal Society of London A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences 468:3476–3493.
COMPETENCIAS BÁSICAS:
(CB-1) Ter e comprender coñecementos que aporten unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a cotío nun contexto de investigación.
(CB-2) Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos mais amplos (multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
(CB-3) Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e afrontar a complexidade de formular xuizos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vencelladas a aplicación dos seus coñecementos e xuizos.
(CB-4) Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións – e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan- a públicos especializados e non especializados dun xeito claro e sen ambigüidades.
(CB-5) Que os estudantes teñan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun xeito que haberá de ser en grande medida autodirixido ou autónomo.
COMPETENCIAS XERAIS:
(CG-1) Que os estudantes demostrasen unha comprensión sistemática dun campo de estudo e o dominio das habilidades e métodos de investigación relacionados co devandito campo;
(CG-2) Que os estudantes demostrasen a capacidade de concibir, deseñar, poñer en práctica e adoptar un proceso substancial de investigación con seriedade académica;
(CG-4) Que os estudantes sexan capaces de realizar unha análise crítica, avaliación e síntese de ideas novas e complexas; ( CG-6) Que se lles supoña capaces de fomentar, en contextos académicos e profesionais, o avance tecnolóxico, social ou cultural dentro dunha sociedade baseada no coñecemento
(CG-7) Que os estudantes demostrasen ao longo da investigación capacidade para establecer relacións mutuas entre os tres eixos principais que configuran o programa: histórico, arqueolóxico-artístico e lingüístico-literario.
(CG-9) Que sexan capaces de abrir vías de especialización novas no ámbito dos estudos arqueolóxicos.
COMPETENCIAS ESPECÍFICAS:
(CE-1) Ser capaz de preparar e redactar informes históricos e arqueolóxicos, adaptándose ao tipo de actividade que se desenvolva.
(CE-5) Adquirir as capacidades necesarias para dirixir actividades de campo, de prospección e de escavación arqueolóxica e de tratamento e estudo de materiais e mostras.
COMPETENCIAS TRANSVERSAIS:
(CT-1) Utilizar bibliografía e ferramentas de procura de recursos bibliográficos xenerais e específicos, que inclúe o acceso por Internet, vendo as súas enormes posibilidades e potenciando a capacidade discriminatoria do alumno sobre os seus contidos.
(CT-3) Potenciar a capacidade de traballo en equipo, en contornas cooperativas, pluridisciplinares ou de alto nivel competitivo.
O ensino articúlase nunha serie de clases teóricas nas que se expoñen algunhas cuestións xenéricas da materia e as técnicas instrumentais, e se explica a súa aplicación a diferentes tipos de materiais arqueolóxicos, así como se explica como se tratan os datos obtidos en cada caso para obter resultados de diferente tipo e cronoloxías absolutas fiables.
A asignatura é presencial, e usarase a aula virtual como marco de desenvolvimento da asignatura, colgándose materiais útiles aos estudantes.
Desenvolverase unha estratexia de avaliación continua na que se valorarán os seguintes aspectos da materia:
- Temas teóricos: 3 puntos sobre 10.
- Asistencia: 3 puntos sobre 10.
- Cada práctica será de desenrrolo individual: 4 puntos sobre 10
Na segunda convocatoria, de xullo, o alumno terá que realizar o mismo tipo de probas xa feitas durante o curso para a avaliación continua.
No caso de dispensa oficial, examinarase ao alumno con os mesmos criterios que os aplicados na docencia presencial.
Sistema de calificación: expresado mediante calificación final numérica de 0 a 10 segundo a lexislación vixente (Real Decreto 1125/2003 de 5 de setembro; BOE 18 de setembro).
El art. 16 de la Normativa de evaluación del rendemiento académico de los estudiantes (DOG 21 de xullo de 2011) establece lo siguiente: “A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba exixida na avaliación dunha materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra o alumno infractor. Considerase fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das fontes”. En caso de fraude académica, tal e como se define no artigo 42 do Regulamento polo que se establecen as normas de convivencia da Universidade de Santiago de Compostela e de conformidade co disposto no artigo 11. g) da Lei de convivencia universitaria, aplicaranse as sancións previstas pola normativa. Entre os comportamentos premeditados tendentes a falsear os resultados dun exame ou traballo inclúense o plaxio e o emprego non consentido de ferramentas de Intelixencia Artificial.
Unha hora por cada hora de clase para a preparación dos contidos
Clase maxistral: 14 horas
Clases interactivas: 3 horas
Visita ao CACTI: 4 horas
Tutorias 3 horas
Avaliación proba final: 2 horas
Estudo autónomo individual ou en grupo 43 h
lecturas recomendadas 5 h
preparación probas orais, debates, etc. 1 h
TOTAL para 3 ECTS 25 TOTAL 100h
Non hai requerimentos previos para cursar esta materia ainda que é recomendable coñecer o manexo básico de paquetes ofimáticos xerais, por exemplo, Libre Office o Microsoft Office. Asimesmo, o estudante debe saber manexar programas colaborativos estándares, como Microsoft Teams, o programa oficial, dispoñible gratuitamente nos repositorios de la UDC, USC o UVigo.
| Martes | |||
|---|---|---|---|
| 15:30-18:30 | Grupo /CLE_01 | - | Aula 02- Cartografía |
| 06.06.2025 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Aula 15 |
| 07.07.2025 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Aula 15 |